Lizbona w sosie własnym

March 20, 2017, 4:13 am

≫ Next: Quinta da Regaleira - ogrodowa tajemnica tajemnic

No tak, widziałam całkiem inną wiosnę, pachnącą "półwidocznymi" kwiatami laurów i walącą po oczach kwiatami kamelii i bugenwilli. Inny świat choć w gruncie rzeczy ten sam - koty za szybami okien łaszą się tak samo jak moje ( sąsiedzkie włażące nielegalnie na nasze patio dyskretnie kryły się za donicami, uprawiając grę w "nikt mnie nie widzi" zupełnie jak moje ódzkie kocie sąsiady ), psi obszczekują z rozkoszą, babcie okienkowe plotkują namiętnie z sąsiadami a w wąskich zaułkach ponad tysiącletniego miasta dosycha pranie. Różni się nieco życie wewnątrzmiejskie tym że "blady świtek" wypada tu w okolicach godziny dziewiątej rano no i tym że trzeba znosić z godnością tabuny turystów z których się żyje a którzy potrafią być nieźle upierdliwi. "Liszboa" jest na topie, na lizbońskiej starówce czyli w jednej z nadbrzeżnych części miasta przewalają się różnojęzyczne tłumy, zapychają słynne lizbońskie tramwaje i windy, wspinają się po stromych uliczkach gubiąc się wśród nich w nadziei dotarcia do kolejnego miraduro czyli punktu widokowego. W nocy oczywiście robią hałas poszukując klubów z fado w których wizyta jest niemal obowiązkowa. Sporo z tych zwiedzających "robi" Lizbonę w dwa dni więc zwiedzają miasto biegiem ( niektórzy potem wypisują że to nieduże miasto i da się w miarę szybko obejrzeć - tak jakby Warszawę opisywać przez perspektywę starówki ). Życie z turystami, zwłaszcza tymi biegającymi nie jest fajne i bardzo stara część miasta powoli pustoszeje zamieniając się w apartamentowisko na wynajem. Lizbona zaczyna dzielić los starej Wenecji, starej Pragi czy starego Rzymu, miast których mieszkańcy przenoszą się do nowych dzielnic, stare pozostawiając przybyszom ze świata. Takie stare części miast w których nie ma już prawdziwego życia, są tylko skorupą, skansenem dla turystów pragnących poczuć klimat "prawdziwej" Wenecji czy innej Florencji. Tylko W Barcelonie uznali że wieczny rozwój turystyki wcale miastu nie służy, reszta "turystycznych" miast Europy jeszcze nie dojrzała.

Szczęśliwie udało mi się mieszkać w jeszcze żyjącym domu, takim w których pies sobie poszczekuje, matka robi wykłady małoletniemu potomkowi a sąsiad parkuje rower w holu. Pranie wykonywa się przed weekendem po czym dokonuje się wyczynów ekwilibrystycznych żeby je powiesić ( tzw. czynność ze wsparciem ze względu na możliwość zjazdu z drabinki ), rozmowy sąsiedzkie uskutecznia się na odległość budynku ( co zważywszy na rodzaj zabudowy wcale nie wymaga wrzasku ), a "nowi - tymczasowi" mieszkańcy są oglądani z pobłażliwą ciekawością. W pobliżu już widać rusztowania, słychać skuwania tynków, czuć wapienny zapach zaprawy murarskiej - nowe się wdrapuje na uliczkę której domy przetrwały wielkie trzęsienie ziemi ( jedno z największych zapisanych w pamięci ludzi i chyba najsilniejsze jakie zdarzyło się w Europie ). Wdrapuje się i prędzej czy później zamieni ten tętniący całodobowym życiem fragment miasta w kombinat hotelarsko - restauracyjny. Starzy mieszkańcy "pci" męskiej nie będą już wylegać wieczorami z knajpki z telewizorem komentując mecze, hinduskie sklepiki spożywcze zamienią się hinduskie sklepiki pamiątkarskie ( z "łobowiązkowymi" pamiątkowymi azulejos wykonanymi w Chinach ), nikt poza turystami nie będzie wracał do domu tramwajem linii 28. Smutne to jak fado czyli depresja śpiewana.

Tak, tak, ale moja Lizbona jednak jeszcze żyje prawdziwym życiem, właściciele domu w którym się zalęgłam nie wynieśli się do eleganckiego domku na przedmieściu, lokatorzy sąsiednich kamieniczek nie stali się mieszkańcami smętnych, przykurzonych betonowych bloków w dalekich dzielnicach miasta, na przystanku przy Escolas Gerais nadal wysiadają miejscowi, rano i po południu wyprowadzane są psy a do z lekka siermiężnej Café Electrico zwanej Elektryczną ( wnętrze kafejki grało w polskim filmie ) wstępują nie tylko turyści. Moja Lizbona to Alfama, dzielnica swojska jak łódzkie Bałuty, dom pamiętający wiek XVII ( ze sklerotycznymi częściami które zabyły ile wiosenek sobie liczą ), patio z bluszczem którego pędy mają grubość ramienia kulturysty i zakameliowanymi donicami ( gospodarze nie hołdują alfamskiej modzie sadzenia kamelii razem z jarmużem ), z widokiem na Tag i dachy sąsiednich kamienic, z ceramicznymi ozdóbstwami w stylu bardziej portuguese już się nie da. To schodki strome jak tatrzańskie zbocza, zaułki pamiętające arabski sposób na wznoszenie miast ( żeby wiatr od pustyń nie hulał po szerokich alejach ) to złodziejski, wtorkowy targ na Feira da Ladra, który bezczelnie rozsiadł się pod Panteonem z narodowymi świętościami i na którym starocie nadal kupują zwykli lizbończycy ( ach, gdyby tak ten stary młynek ważący parę kilo dało się wepchnąć do bagażu podręcznego ). Moja Lizbona zahacza o starą dzielnicę Mouraria, pełną ludzi o kolorowych twarzach i nieeuropejskich rysach będącym wspomnieniem po chwale imperium rozciągającego się od indyjskiego Goa do Brazylii, gdzie można o poranku ( czyli koło dwunastej ) zjeść śniadanko po chińsku wraz z personelem szykującym się do popołudniowej ( czyli polskiej wieczornej ) obsługi gości.

Moje lizbonowanie to cafezinho z pasteis de nata ( pięknie to wymawiają - pastejiisz de naaata ) jedzone wszędzie gdzie się da - od słynnej Café A Brasileira poczynając na malutkich pastelariach skończywszy. To "szybkie jedzonko" w przydworcowej Café Beira Gare i zapach Mamelonowego wyczynu - świeżutkich krewetek potraktowanych oliwą , czosnkiem i dziwną kuzynką papryczki piri - piri. To barwa liści szpinaku, rukoli, kolendry sprzedawanych w olbrzymich pękach na miejskim targowisku w hali Mercado da Ribeira ( w której chyba kupują już tylko turyści i jacyś zabłąkani, przypadkowi miejscowi ), soczystość pomarańczy i mandarynek, smak wina i zwykłych puszkowanych sardynek ( cholera, nie spróbowałam tych w czekoladzie ). Moje lizbonowanie to popołudniowe drzemki po winku podawanym do przedobiadku, dreptanie do bólu nóg po mieście i szukanie miejsc zagubionych w czasie z pomocą São Antônio, patrona szukających rzeczy i osób zaginionych ( ten święty w Lizbonie nazywany jest czule Antoninho, w końcu to lizbończyk niesłusznie zwany św. Antonim Padewskim za sprawą "złodziejskich" mieszkańców Italii ). Moja stara Lizbona miewa czasem twarz Księżniczki Mórz, lecz bliższe mi jest jej oblicze mniej oficjalne tak dobrze widoczne na wschodnich wzgórzach nad Tagiem. Są miasta które nosi się w sobie zanim się je zobaczyło, tak jest właśnie ze mną i Lizboną. Nie wiem czy to dlatego że Lizbona ma sobie jakąś łódzką drapieżność i smutek zamierania czy po prostu po ludzku odpowiada mi jej klimat ( i nie o pogodzie tu piszę ). Zdziwne ale czułam się w tym mieście jak u siebie, nie sprawiało mi trudności orientowanie się w krętych Rua i Calçada, rybka w wodzie ku pełnemu zgrozy podziwowi Mamelona której bardziej opowiadają proste Avenidas eleganckiej części miasta.

↧

Quinta da Regaleira - ogrodowa tajemnica tajemnic

March 21, 2017, 4:14 am

≫ Next: Sintra - Palácio Nacional

≪ Previous: Lizbona w sosie własnym

Dziś z okazji pierwszego dnia wiosny wspominki zdjęciowe z jednego z najbardziej znanych ogrodów Portugalii.

Chcecie wejść do ogrodu z którego wyjść nie można, chcecie poczuć się jak we śnie, chcecie przeżywać nieustannie powtarzające się uczucie deja vu ? No to udajcie się do Quinta da Regaleira w Sintrze, ogrodu zagadki, w którym nic nie jest oczywiste a wszystko wydaje się złudzeniem.

Zaczęło się wszystko jak w bajkach opowiadanych w moim dzieciństwie przez Tatusia - w dalekim mieście Pernambuco. No, może nie do końca w Pernambuco ale dość blisko tego miejsca. Dawno, dawno temu w Rio de Janeiro, w pewnej bardzo, bardzo bogatej rodzinie przyszedł na świat mały chłopiec. Otrzymał imiona António Augusto i dwa nazwiska Carvalho Monteiro do kompletu. Ponieważ imion i nazwisk było sporo z czasem dorosłego już chłopczyka zaczęto nazywać Monteiro dos Milhões czyli Monteiro z milionami. Przyszło mu żyć w niełatwym dla Portugalii XIX wieku. Sytuacja wyglądała tak - kolonie portugalskie bezczelnie zaczęły się usamodzielniać a więź kulturowa nie koniecznie przekładała się na ekonomiczną, co było ciosem dla portugalskiej gospodarki. Brazylijczyk zakochany w przeszłości, który z niejakim trudem określał własną tożsamość też nie miał łatwo. Mieszkał w Brazylii, mieszkał w Portugalii, czuł się obywatelem imperium, które już nie istniało. W roku 1892 postanowił osiedlić się w Sintrze, miasteczku w okolicach Lizbony, rozsławionym przez Lorda Byrona, uświetnionym dwiema rezydencjami królewskimi. Nabył posiadłość Quinta da Regaleira i postanowił wznieść tam dom w stylu neomanuelińskim ( ponieważ z portugalską gospodarką i polityką było krucho, budowano nawiązując do stylu wypracowanego za czasów Manuela Szczęśliwego, kiedy Portugalia była jedną z największych potęg Europy - neomanuelino to taka architektura ku pokrzepieniu serc ).

Ekscentryczny milioner, mason ( ponoć wysokiego stopnia ) w byłej posiadłości baronów da Regaleira postanowił jak to się mawia "pojechać na całego". W domach które budował dla siebie zwykł umieszczać symbole związane z masonerią, różokrzyżowcami, przypisywane templariuszom czy kojarzone z alchemią. Taka mistyczność w nim buzowała, choć bez mocno ciemnego okultystycznego zabarwienia. Dla wyrażenia swoich fantazji Monteiro dos Milhões znalazł odpowiedniego człowieka - włoskiego artystę, który zaczynał swoją karierę zawodową od budowania teatralnych scenografii.
Luigi Manini przybył w latach siedemdziesiątych XIX wieku do Portugalii żeby pracować w Real Teatro de São Carlos, czołowej scenie stolicy. Projektant scenografii został architektem, rzecz wcale nie dziwna w tamtych czasach w Portugalii, wszak królewski pałac Pena projektował baron Wilhelm Ludwig von Eschwege, który świetnie znał się na kopalniach i diamentach ale pojęcie o budowaniu zamkowo - pałacowych założeń na wzniesieniach uzyskał po jakim takim obejrzeniu zamków nad Renem, he, he. Zatem nic dziwnego w portugalskiej karierze Maniniego nie było, w tym wypadku nie ma się co doszukiwać mistycznych okoliczności.

Manini i Carvalho Monteiro stworzyli coś wyjątkowego, niezwykłego nawet jak na XIX wieczne "ekscentryczne" standardy ( a w końcu był to wiek w którym żył Ludwig Friedrich Wilhelm von Wittelsbach, opętany manią zabudowywania zamkami Bawarii ). Labirynt, zagadka do rozwiązania, opowieść o istocie poznania - taki to ogród. Dla miłośników angielskich rabat i francuskiego ładu rzecz dziwna bo wyrosła z innej ogrodowej tradycji, znacznie wcześniejszej niż klasyczne francuskie i angielskie założenia. To spadkobierca w prostej linii Parco dei Mostri zwanego inaczej Sacro Bosco, XVI wiecznego manierystycznego, włoskiego ogrodu należącego do Piera Francesco Orsiniego. Surrealistyczna atmosfera, rzeźby pełne znaczeń ustawione w ciągu który wydaje się być pozbawiony logiki ( tzn. przez większość ludzi jest odbierany nie jako racjonalny zamysł a coś co wymyka się logicznym kryteriom ), jaskinie i tajemnicze przejścia ukryte w rozbuchanej zieleni, nieoczekiwane perspektywy i inne "zadziwka". Tajemniczość a czasem nawet groza w pozornie spokojnym, niemal arkadyjskim otoczeniu. Co ciekawe rozpoznanie znaczeń poszczególnych ozdóbstw ogrodowych i ułożenie ich w programową dla ogrodu opowieść sprawiało problem już w epoce w której oba ogrody powstały. Na początku XX wieku ( budowa domu i urządzenie ogrodu trwały dwanaście lat, od 1998 roku do 1910 ) ogród w Quinta da Regaleira był odbierany jako enigmatyczny w wymowie kaprys milionera, być może zrozumiały dla członków stowarzyszenia masońskiego, do którego należał.

Roślinność ogrodu jest dla nas egzotyczna. Bromelie, kamelie i inne dicksonie. Olbrzymie wilczomlecze, kwitnące wawrzyny i kaliny, palmy i potworne monstree. Cedry, araukarie i sośnice ale także prawie już swojskie kasztanowce i drzewa spotykane w chłodniejszym klimacie. Bardzo młodą wiosną, w czasie gdy przekwitły już aloesy ( he, he, he ) a jakarandy będą kwitły za ho, ho, ho, część drzew w ogrodzie jest jeszcze bezlistna. Ich powykręcane konary tworzą w niektórych miejscach scenerię w sam raz do horroru o Jasiu i Małgosi, którzy poleźli tam gdzie nie trzeba i nie bardzo wiedzieli jak stamtąd wyjść. Z drugiej strony jest bardzo zielono, wręcz idyllicznie bo zimozielone liście kameli i wawrzynów, laurowiśni i kalin, frondy egzotycznych paproci, mchy porastające wraz z bluszczem i barwinkiem większym skałki i skałeczki przysłaniają nagość drzew. Hym, trochę jakby człowiek spotkał pięknego węża, ciemna zieleń liści, miękkość paproci i drapieżne konary drzew, ostre zęby skał.

Ogród ma więcej miejsc cienistych niż wystawionych na pełne słoneczko. I nie ma się co dziwić zważywszy na letnie temperatury w Portugalii. Sintra uchodzi co prawda za chłodniejsze miejsce niż Lizbona ze względu na położenie bardzo blisko Atlantyku i specyficzne ukształtowanie terenu ale cień w letniej Portugalii jest zawsze ceniony. Mnie oczywiście pognało w kamelie, w Quinta da Regaleira nie ma ich może tyle co w ogrodach pałacu Pena, w którym jest ich całkiem niezła kolekcja ale kwitnąca kamelia to zawsze kwitnąca kamelia - jest na co popatrzeć. Nawet pretensji nie mam o to że te rośliny nie pachną, Wzgórza Sintry są zapachnione o tej porze roku wystarczająco przez kwiaty laurowiśni, wawrzynów i kalin. Gdyby kamelie też roztaczały upojne wonie człowiek mógłby tego nie zdzierżyć ( od wzgórz wieje perfumerią zimozielonych, w samej Sintrze jeszcze gdzieniegdzie cytrusowe atrakcje zapachowe - to jest naprawdę dużo dla nosa ).

Do ogrodu dotarłam późnawym popołudniem, po starannym przedreptaniu królewskich ogrodów w Sintrze - znaczy miałam nieco w nogach. Ogród okazał się sporym wyzwaniem ponieważ jest wielopoziomowy. Chodzi nie tylko o to że jest położony na zboczu, jest poryty siecią tuneli, zaschodkowany po całości i jeszcze ma mnóstwo "skręceń nie w tę stronę". Labiryncik na wzgórzu mający powierzchnię czterech hektarów. Niby niedużo ale z tymi schodkami i tunelami ogród robi wrażenie "nieprzedeptanego". No wicie rozumicie, cóś widzisz i wydaje ci się że to już zaraz i zejdziesz tylko w tym miejscu i będziesz a tu siurprajs, wychodzisz i owszem tylko zupełnie gdzie indziej i w ogóle gdzie ja jestem do cholery! Niby do biletów dołączona mapka z rozpiską ale ludziska uparcie drepczą nie w tym kierunku o który im chodzi. Bowiem większość zwiedzających za punkt honoru uważa znalezienie tzw. Studni Inicjacji, 27 - metrowego szybu od którego rozchodzą się podziemne tunele umożliwiające wylezienie na powierzchnię w różnych miejscach ogrodu. To taki must see Quinta da Regaleira. Każdy łasy na oświecenie które ponoć w tym miejscu może spłynąć na ludzia z mocy Wielkiego Architekta ( sny sprawą bardzo prywatną więc nie będę się tu wywnętrzać, ale Mamelon też twierdzi że cóś jest na rzeczy z tą studzienką, he, he ).

Dreptałyśmy i dreptałyśmy, głównie za rosyjską rodziną która sprawiała wrażenie zorientowanej w czytaniu mapki ( mylne było to wrażenie jak się okazało, drogę do oświecania trzeba było wykombinować samodzielnie ). Po tym jak Mamelon w niewybrednych słowach stwierdziła że pani Ana Thereza Karolina de Carvalho, mamusia pana Monteiro prowadziła się nie najlepiej i pan Monteiro był w związku z tym skrzywiony psychicznie podreptałyśmy do "samiuśkiej rezydencji", w celu nabrania oddechu. Dojście do budynku od strony ogrodu też okazało się sprawą nie tak prostą jak nam się wydawało, bo duże francuskie okna były zamknięte. Kolejne schodki, tunel i jeszcze raz schodki i znalazłyśmy się przy drzwiach domu równie dziwnego jak ogród. Szczęśliwie można było przysiąść bo trafiłyśmy na koncert. Dobra mezzospranistka śpiewała arie operowe, między innymi "Una voce poco fa" ze świetną koloraturą ( nawet Mamelon, która nie przepada za operą doceniła ), więc odpoczęłyśmy obcując z tzw. kulturą wyższą zanim nas poniosło z powrotem do ogrodu. Dzielnie pokonywałyśmy ogród w świetle zachodzącego powoli słońca, w wydłużających się cieniach drapieżnych drzew. Zaczęła podnosić się lekka mgiełka kiedy wreszcie znalazłyśmy studnię. Niemal galopem ruszyłyśmy w drogę powrotną usiłując nie pomylić szlaku do wyjścia z ogrodu. Po drodze minęłyśmy "Siwego Kucyka", któremu mapka nie pomogła i który robił przesłuch wszystkich ostatnich zwiedzających na temat dotarcia do szybu. Tak, tak, droga do oświecenia nie jest łatwa, he, he. Quinta da Regaleira powolutku nabierała głębokich odcieni w zachodzącym słońcu, kiedy Mamelon z ulgą stwierdziła że udało nam się wyjść. Rozumiecie, he, he - udało!

↧

Sintra - Palácio Nacional

March 22, 2017, 9:20 am

≫ Next: Sintra - Palácio da Pena ( z parkiem i widokami )

≪ Previous: Quinta da Regaleira - ogrodowa tajemnica tajemnic

Być w Lizbonie a nie odwiedzić Sintry to trochę tak jakby być w Krakowie a nie odwiedzić Wawelu lub być w Granadzie a nie zobaczyć Alhambry. Wyprawa niepełna cosik. Dojechać z Lizbony prychol, pociągi podmiejskie odchodzą zarówno z Rossio jak i Oriente, trochę więcej niż pół godziny i jesteście w miejscu którego krajobraz kulturowy został wpisany na Światową Listę Dziedzictwa UNESCO. Do Palácio Nacional możecie spokojnie przedreptać na własnych nogach, oblookując po drodze jedną wielką zieloność i łapiąc się na cafezinho z wiadomym ciasteczkiem ( dla pokrzepienia, he, he ).

Pałacu nie przeoczycie, nawet drogowskazu tu nie trzeba ( choć zabytki Sintry są bardzo dobrze oznaczone i nie ma problemów z trafieniem w określone miejsca ). Dwa białe kominy i już wiecie że to właśnie ten budynek. Nie do pomylenia, że się tak wypiszę.
Pierwsze budynki w tym miejscu wznieśli w VIII stuleciu panujący wówczas w Portugalii przedstawiciele mauretańskich dynastii. W X stuleciu w pałacu rezydował kalif, jednak pałacowe budynki nie przypominały świetnych arabskich pałaców budowanych później w Hiszpanii. Z lekka prymitywnie było, więcej twórczej uwagi poświęcono wybudowanej na wzgórzu twierdzy zwanej dziś Castelo dos Mouros czyli Zamkiem Maurów. W czasie rekonkwisty w 1147 r. Sintra została zdobyta przez pierwszego króla Portugalii, Afonsa Henriquesa zwanego również Afonsem Zdobywcą ( po polsku imię króla brzmi Alfons, cóś mniej dostojnie ). Budynki Sintry nie uległy zniszczeniu bo mieszkańcy miasta słysząc o rzezi, którą Afonso i pewien zakon rycerski zgotowali broniącej się Lizbonie postanowili poddać miasto. Oczywiście Afonso natychmiast przejął pałac i uczynił go siedzibą królewską, którą pozostał aż do zmierzchu władzy monarszej w Portugalii. Tak, tak, ten ponad tysiącletni pałac jest najstarszą, świetnie zachowaną królewską siedzibą portugalskich władców i jednym z najstarszych takich miejsc w Europie.

Dobre lata dla monarszej siedziby przyszły wraz z panowaniem króla Dinisa I ( po polsku Dionizego ) z dynastii burgundzkiej . Trochę więcej miejsca poświęcę temu królowi, noszącemu przydomki Trubadur, Rolnik czy Chłopski Król. Facet był ciekawy, korzonki miał półlegalne - ojciec co prawda Afonso III król ale mateczka Beatrycze z Kastylii choć też krwi królewskiej po tatusiu, po mateczce była mniej dostojna - babką Dinisa była kochanka króla Kastylii -Leónu Alfonso X El Sabio - Maria Guzman. Dziadek z przyszłej Hiszpanii miał przydomek Mądry i szczęśliwie dla Portugalii dziadkowe geny odezwały się w Dinisie. W 1290 założył uniwersytet w Lizbonie ( potem przeniesiony do Coimbry ), nakazał sadzenie lasów w pasie atlantyckim, zakładał kooperatywy rolne na północy kraju ( nie do uwierzenia ), zwolnił z podatku transakcje dokonywane na targach, ustalił jasno stosunki z Kościołem zakazując mu zakupu dóbr rodowych ( wyciął też niezły numer papieżowi przyjmując prześladowanych Templariuszy, których czym prędzej w 1319 roku nazwał Zakonem Chrystusa ) a przede wszystkim położył podwaliny pod morską potęgę Portugalii. Taki właśnie król w 1281 roku nie tylko nakazał odbudowę mocno już zniszczonego Palácio de Oliva ( tak wówczas nazywano ten pałac) ale i rozpoczął jego rozbudowę ( przy pomocy uwolnionych królewskim rozkazem Maurów ze wsi Colares ), choć bardziej zwracał uwagę na utrzymanie w niezłym stanie Castelo dos Mouros ( wiadomo - potrzeby mieszkaniowe potrzebami mieszkaniowymi a warownia rzecz najważniejsza ). Wiek później, w roku 1385 kolejny wielki król na tronie Portugalii João I zwany Dobrym lub Wielkim ( po polsku to król Jan ), założyciel dynastii Aviz, zlecił całkowitą przebudowę centralnej części pałacu ( dziedziniec ) i przede wszystkim przebudowę pomieszczeń kuchennych. To wówczas, w wieku XIV pojawiły się w krajobrazie Sintry dwa charakterystyczne kominy po których tak łatwo rozpoznać pałac.

Do pierwszej ćwierci XVI wieku Portugalczycy mieli szczęście do budujących królów, w czasie kiedy panował Manoel I Szczęśliwy z dynastii Aviz, w latach 1495-1521 dokonano przebudowy kompleksu pałacowego w stylu manuelińskim. Manuelino to taki narodowy styl portugalskiego budowania powstały na początku XVI wieku. Twórcze przekształcenie gotyku, podobne do tego które w Anglii zaowocowało stylem Tudorów. Dla Manuelino charakterystyczne jest zachowanie strzelistej gotyckiej konstrukcji i połączenie jej z elementami o motywach morskich ( np. częsty motyw splecionych lin okrętowych, morskich stworzeń, czasem wpół fantastycznych ) i orientalnych ( z lubością nawiązywano do motywów mauretańskich ). Za panowania króla Manoela pałac został oficjalną siedzibą letnią królów Portugalii, tu wynosili się z gorącej Lizbony by w bryzie znad Atlantyku i chłodku ciągnącym ze wzgórz Serra de Sintra odpocząć od letnich upałów. Niestety panowanie króla Manoela było końcem z wielkich czasów dynastii Aviz i właściwie wielkich czasów dla Portugalii. Już za jego rządów zaczęły się nieciekawości - edykt przeciwko Żydom nakazujący chrzest lub wyprowadzkę. Potem było jeszcze gorzej - syn Manoela , João III wprowadził w kraju Inkwizycję i uparcie rozszerzał kolonie zaniedbując krajowe podwórko, wnuk João III nieszczęsny Sebastian ( tego akurat koronowali w Sintrze ), który rozpierniczył państwową kasę, władzę oddał jezuitom i w ramach zabaw w rycerza krzyżowego dał się zabić w Maroku był jednym wielkim kłopotem, Henrique syn Manoela, bezdzietny kardynał którego panowanie było króciutkim epizodem zanim na mocy dynastycznego pokrewieństwa Portugalia na sześćdziesiąt lat przypadła Hiszpanom ( którzy obficie korzystali z portugalskich podatków ). Powolny upadek.

Dla królewskiego pałacu letniego w Sintrze skończyły się złote czasy. Owszem, po odzyskaniu niepodległości po buncie książąt Bragança, wywodzących się z bocznej linii dynastii Aviz, pałac był wykorzystywany ale nowych rozwiązń w nim nie wprowadzano ( dla nas to jednak szczęśliwe, w końcu w salach z czasów Manoela zachowały się piękne XVI wieczne ozdoby w stylu mudejar, piękne azulejos i bogato zdobione stropy ). Pod koniec XVII wieku w pałacu mieszkał przez całe dziewięć ostatnich lat swego życia drugi król z rodu Bragança, Afonso VI zwany Zwycięskim. Dla pałacu niczego dobrego to jednak nie przyniosło, gdyż król niejako przebywał w nim przymusowo i właściwie nie był już królem. Afonso VI miał bowiem problemy z główką, sprawa dość często spotykana w starych, mocno skoligaconych ze sobą rodach. Ten wspaniały przydomek Zwycięski, zawdzięczał głównie swojej mamusi sprawującej regencję, hiszpańskiej arystokratce. Królowa Luisa z domu de Guzmán popędziła kota swoim rodakom i została uznana za portugalską bohaterkę ( należało się, zapewniła Portugalii niepodległość i usiłowała reformować kraj ). Afonso VI przebywał na stałe w pałacu w Sintrze od 1674 roku. Kolejni władcy z rodu Bragança wyraźnie nie mieli serca do pałacu, za srebro z kopalń Brazylii budowali potężny pałac w Mafrze. W 1755 roku podczas tzw. wielkiego trzęsienia ziemi w Lizbonie ( południową Portugalię i północno - zachodnią Afrykę przemodelowało solidnie ale utarło się że jest to trzęsienie lizbońskie ) pałac mocno ucierpiał. Został odbudowany ale był coraz rzadziej wykorzystywany przez panujących. Ostatnią mieszkanką pałacu, pochodzącą z królewskiego rodu, była w latach osiemdziesiątych XIX wieku Maria Pia di Savoia, zwana Aniołem Miłosierdzia z racji swojej działalności dobroczynnej - babka ostatniego króla Portugalii Manoela II.

W roku 1910 królewski pałac w Sintrze został Palácio Nacional - dobrem narodowym. Dziś jest w nieustannej konserwacji, co i raz ze zwiedzania wyłączana jest któraś z sal i nie ma się co temu dziwić - to są baaardzo wiekowe budynki, z kamieniarką, mudejar ( strop kaplicy ) i azulejos i drewnianymi elementami wymagającymi szczególnej troski konserwatorów. Oczywiście mnóstwo opowieści o poszczególnych salach zamku - moją ulubioną jest ta o srokach ze stropu w Komnacie Srok - Sala da Pegas. Każda sroka trzyma w szponkach różę będącą symbolem królowej pochodzącej z Anglii Filipy z of Lancaster i "mówi" w komiksowym dymku "Por bem", co można przełożyć jako "w dobrej wierze". Legendarna wieść niesie że mąż Filipy, dobry król João I został złapany na obcałowywaniu damy, która to sytuacja doprowadziła do sroczych plotek ( he, he, sroka plotkarka ) innych dam. Król bronił się, że pocałunek był "Por bem" i sufit został pomalowany w 136 srok na cześć stu trzydziestu sześciu plotkar, coby wiedziały co król o nich myśli ( w końcu dyskrecja na każdym dworze jest ceniona ). Wersja oficjalna, przewodnikowa, jest rzecz jasna bardziej koturnowa - "Por bem" było dewizą króla a w Sala da Pegas król przyjmował zagranicznych dygnitarzy. Taaa.

Sala dos Cisnes czyli Komnata Łabędzi nazwana tak od sklepienia wymalowanego w łabędzie, pierwotnie była nazywana po prostu Wielką Salą, a za czasów króla Manoela I sala nosiła nazwę Sali Książąt. Na powałę składa się 27 paneli drewnianych, na których przedstawione są ptaki, ( ten sufit został zrekonstruowany po trzęsieniu ziemi w roku 1755 ). Ozdóbstwa sufitowe mają przypominać zaślubiny portugalskiej infantki Izabelli, córki królowej Filipy i króla João I, z burgundzkim księciem Flipem Dobrym. Małżeństwo było tak jakby trochę niedobrane - małżonka zbyt pobożna jak na burgundzkie standardy a Filipek ciut niewierny ( pięćdziesięcioro nieprawego potomstwa ), ale politycznie się sprawdziło. Sala de Dom Sebastiao to komnata z XV wieku używana pod koniec wieku XVI jako sypialnie tego chodzącego nieszczęścia, króla Sebastiana. Czasem pomieszczenie to jest nazywane "Złotą Komnatą", taki wspominek po pierwotnej dekoracji ze złota w różnych odcieniach,. W sali ostały się za to płytki przedstawiające motywy liści winogron, a pochodzące z początku XVI wieku. Sala jest ciemna , focić w niej trudno. Łatwiej byłoby w Sala dos Brasões
- Komnacie Herbów, światełka więcej ale sala olbrzymia, praktycznie nie do objęcia obiektywem nieprofesjonalnym. Kopuła na niej co się zowie, salę wyszykowano za Manoela I, konkretnie to w roku, 1508. Kopułę zdobią siedemdziesiąt dwa herby portugalskiej arystokracji. Na ścianach późniejsza dekoracja z azulejos ( XVII i XVIII wiek ). To właśnie z okien tej sali roztaczają się widoczki prezentowane poniżej ( o ile mnie pamięć nie zawiodła ).

Jest jeszcze Komnata Manuelińska, komnata Galeonów - - Sala das Gales, Komnata Chińska i "grota" kąpielowa - Gruta dos Banhos
( cokolwiek zdziwna jak na kąpielisko ale z cud azulejos i uroczym sufitem z XVIII wieku ). Oczywiście wszystko wypełnione meblami indo - portugalskimi, sekretarzykami varugeno, arrasami ( sfociłam ten XV wieczny z roślinami, najbardziej do mnie przemówił ) i całą kupą innych antyków typu XVIII wieczna chińskiej produkcji pagoda z kości słoniowej. Jednak największe wrażenie zrobiła na mnie pałacowa kuchnia. Wygląda jak wyłożona masą perłową a to cud płytki ceramiczne ( Mamelon zapałała tzw. pożądaniem namiętnym ). Olbrzymia jak sala balowa, z kominami sprawiającymi nieco surrealistyczne wrażenie. Kominy liczą sobie ponad trzydzieści trzy metry, człowiek czuję się pod nimi jak pod kopułą Sala dos Brasões. No jestem nadal mocno zauroczona.

A tak w ogóle to przy tych rozpamiętywaniach urody ceramicznych płytek. Pierwsze płytki do Portugalii sprowadził Manoel I, który w 1503 roku odwiedził był Sewillę. Tak go przyuroczyło że zaszalał i dzięki temu w Palácio Nacional jest spora kolekcja hiszpańskiej ceramiki wykonanej wg. XV wiecznej metody cuenca. Nie są to płytki w kolorach kojarzonych z typowym portugalskim azulejos, czuć ich mauretański rodowód , że się tak wypiszę. Ten portugalski błękit na bieli to późniejsza sprawa - druga połowa XVI wieku i wieki XVII i XVIII. Figuralne przedstawienia też zostały zapożyczone z Hiszpanii ( do której przywieźli je włoscy majolikarze pod koniec XV wieku ). Z czasem Portugalczycy opracowali własne typy przedstawień jak "na kafelkach" i sposoby umieszczania azulejos, no zrobili z tego sztukę narodową, której najlepsze przykłady są nie do pomylenia z żadnym stylem "glazurniczym".

Na koniec ogrody - nieduże i utrzymane klasycznie dla Półwyspu Iberyjskiego, znaczy cięte bukszpany w ogrodzie nazywanym ogrodem króla João, donice z kwitnącymi, pomarańczowe drzewka i olbrzymie drzewa magnolii zimozielonych. Paprocie koło sadzawek z rybkami. Szczerze pisząc bardziej niż odtwarzany warzywnik z czasów średniowiecza interesowała mnie kamienno - ceramiczna strona ogrodu - lew manueliński i kolonialnego pochodzenia praczka przy sadzawce z kamienną tarą.
Palácio Nacional zwiedzało nam się świetnie, turystów było akurat tyle że nie przeszkadzali sobie wzajemnie. Na koniec imprezy zwiedziłyśmy kibelek z ofertą handlową - interes można robić wszędzie, he, he. To chyba Portugalczykom zostało po przybyszach z Bliskiego Wschodu, sefardyjskich Żydach i Maurach.
Sorry za jakość zdjęć - nadal mi się nie polepszyło z foceniem.

↧

Sintra - Palácio da Pena ( z parkiem i widokami )

March 23, 2017, 7:47 am

≫ Next: Wybuch wiosny w Alcatrazie

≪ Previous: Sintra - Palácio Nacional

Hym, mój ostatni post był z lekka kobylasty ( Ciotka Elka stwierdziła że królów mieli ciut dużo, co jest nieprawdą bo mieli ilość królewskiego pogłowia na poziomie średniej europejskiej ) ten zatem będzie troszki bardziej przygodowy. Zacznę od tego że pałac Pena leży na wzgórzu w paśmie Serra Sintra, niewielkich w sumie wzgórz ( Mamelon jest przeciwnego zdania - niebosiężne szczyty ) z których najwyższe nazywane Cruz Alta liczy sobie 529 metrów n.p.m. i znajduje się w liczącym około pięciu hektarów parku Palácio da Pena ( czego Mamelon jest nadal błogo nieświadoma, he, he ). To bardzo malutki zakątek Portugalii ( 10 kilometrów ze wschodu na zachód i z 5 z północy na południe ), z własnym mikroklimatem, endemicznymi roślinami i chronionymi zwierzakami. No i w południowo wschodniej części jest usiany zabytkami.

Jak zatem widzicie okoliczności przyrody i nie tylko przyrody piękne i wyjątkowe i jak to w przypadku wzniesień, wymagające nieco wysiłku przy oglądzie. Chmurkowało nieco od Atlantyku i Mamelon szczęśliwie nie dojrzała celu naszej wyprawy. Co prawda lepiej widoczna twierdza Maurów, Castelo dos Mouros z lekka ją zaniepokoiła wysokim położeniem ale sprytnie nęcona kameliami była pełna podróżniczego zapału. Tego zapału to starczyło Mamelonowi i mnie tak mniej więcej na jedną trzecią drogi, potem poczułyśmy się jak panie starsze ( w końcu nimi jesteśmy ). Ponieważ nie było co liczyć na szybki przyjazd autobusu 434 ( odjeżdża ze stacji i można nim dotrzeć do różnych zabytków Sintry ) postanowiłyśmy zaczaić się na tuk - tuka, trzykołową zmotoryzowaną rikszę, który to pojazd jest bardzo popularny zarówno na stromych uliczkach Lizbony jak i w Sintrze. O ile wjeżdżanie na wzniesienia w Lizbonie uważałyśmy za coś poniżej naszej turystycznej godności o tyle serpentyny pałacowego wzgórza dały nam tak popalić że na widok nadjeżdżającego tuk - tuka okazałyśmy entuzjazm który z lekka wystraszył prowadzącego. Jazda tuk - tukiem to 5 euro od osoby i śmiem twierdzić że na wzgórzach Sintry jest to cena adekwatna do usługi. Mój boszsz... ja podziwiałam te widoki, "przepaście" zapierające dech, las pachnący, kamelie które uciekły z ogrodu a Mamelon śledziła poczynania kierowcy, który pozdrawiał kolegów jednocześnie bawiąc się z nimi w szybkich i wściekłych. W tzw. momentach grożących bliskim kontaktem zamykała oczy. Koniec jazdy został podsumowany słowami "No i przeżyłyśmy!". Przeżycie osłodziło nam przydługie czekanie w kolejce po bilety ale na tyle ta radość zmąciła nam zmysły że nie kupiłyśmy biletu na podwózkę przez ogródek. Tak, tak, to nie był koniec wdrapywania się do pałacu. Na szczęście ogród uroczy, barwinek szalał, kamelie dodawały sił i słońce przebiło poranne chmury ( choć dziwnie niektóre partie ogrodu nie były słoneczne ).

Kiedy ujrzałyśmy kolorowe mury zamku natychmiast zrozumiałyśmy na czym polega ten kretyński urok, który jest mu przypisywany. Takich zamków nie ma, nie istnieją realnie tylko w wyobraźni dzieci albo stukniętych Niemców jak Ludwik II Bawarski czy Baron Wilhelm Ludwig von Eschwege. Jest tak odjechany że aż piękny.
Dobra, czas na historię tego miejsca - rozpoczęła się w średniowieczu, kiedy na szczycie wzgórza nad Sintrą została zbudowana kaplica poświęcona Matce Boskiej Pena . Zgodnie z tradycją, budowa miała miejsce po objawieniu maryjnym ( Portugalia jak wiadomo bogata w tego typu zjawiska ) . To było całkiem "poważne" sanktuarium, pielgrzymowali tu portugalscy królowie - João II i królowa Leonor w 1493 roku, a później Manoel I . Manoel zresztą nie tylko pielgrzymował, Manoel przede wszystkim wznosił budynki w stylu Manuelino. Na wzgórzu obok kaplicy pobudowano z rozkazu królewskiego malutki klasztor ( przebywało w nim do ośmiu mnichów ), który przekazano zakonowi Jeronimitów ( portugalski são Jerome to polski święty Hieronim ).
W XVIII wieku nastały dla klasztoru ciężkie czasy, najpierw tzw. grom z nieba ( zachmurzonego ponoć ) uderzył w klasztor i to ta na serio, były poważne uszkodzenia, a potem wielkie trzęsienie ziemi w Lizbonie spowodowało zawalenie się pietra klasztornego budynku. Kaplica szczęśliwie ocalała, łącznie z marmurowymi i alabastrowymi rzeźbami z lat dwudziestych i trzydziestych XVI wieku przypisywanymi Nicolau Chanterene, rzeźbiarzowi rodem z Francji, który jednak bardziej znany jest pod portugalską wersją swojego imienia i nazwiska ).

W 1834 roku w katolickim kraju jakim jest Portugalia miała miejsce kasata zakonów ( śledząc portugalską historię można wysnuć z niej wniosek że Portugalczycy są solidnie po katolicku wierzący ale zdrowo antyklerykalni, natomiast od czasu do czasu trafiali im się władcy z manią religijną, wymagającą jak w przypadku królowej Marii I leczenia ). Piękne ruiny, zupełnie w romantycznym guście początku XIX wieku zachwyciły bardzo młodego Fernando Augusto Francisco António de Saxe-Coburgo-Gotha, który przez małżeństwo z Marią II Bragança, córką tego wrednego Dom Pedro, który śmiał się ogłosić cesarzem Brazylii i zadekretował niepodległość tego kraju, wszedł do rodziny królewskiej.

Troszki więcej o Marii i Ferdynandzie. Maria, jak to portugalskie infantki nie miała łatwego życia ( choć na pewno lepsze niż słynna "wiecznie zaręczona" córka króla João I ). Najpierw poślubiła stryja, który zmusił ją do tułaczki po europejskich dworach, potem Karola Augusta, księcia Leuchtenbergu, wnuka Józefiny Beauharnais, który kipnął po dwóch miesiącach małżeństwa a w 1836 roku księcia Ferdynanda. Zważywszy na to że w tym czasie ukończyła lat szesnaście to można to określić jako "bogate życie uczuciowe", oczywiście z uczuciami nie mające wiele wspólnego ( no chyba że z uczuciem zmęczenia ). Zmarło się biedaczce przy kolejnym, jedenastym porodzie w 1853 roku. Zdaje się że uważała takie zejście za godne - "Jeśli umrę, umrę na swym stanowisku", tak miała powiedzieć kiedy ostrzegano ją że jest na tyle słabego zdrowia że nie powinna więcej rodzić. No, Wielki Inkubator Narodowy! Ferdynand pochodził z dynastii, która dostarczała książąt małżonków XIX wiecznym dworom Europy bogatym jedynie w księżniczki. Biedaczek za wiele nie miał prócz tytułu i świetnych koligacji oraz zdolności prokreacji. Tytularnym królem został zgodnie z portugalskim obyczajem dopiero po narodzinach potomka ( trzeba go było sprawdzić ), bywał regentem ( w czasie ciąży żony i po jej śmierci, w czasie wyjazdu dzieci z kraju ) i podobnie jak jego kuzyn zasiadający na brytyjskim tronie u boku królowej Wiktorii Albert von Sachse-Coburg-Gotha, miał w sobie uwielbienie dla romantycznych zamczysk. W brytyjskim przypadku powstało Balmoral a w portugalskim Pena. Taaa, Koburgowie wyraźnie lubili pachnące świeżością, farbą i zaprawą tynkarską prawdziwe stare zamki.

W 1838 roku król Ferdynand II zdecydował się na zakup starego klasztoru, wszystkich okolicznych terenów, pobliskiego Zamku Maurów i jeszcze kilku innych posiadłości w okolicy do kompletu. Zamierzał wznieść tu kompleks letniej rezydencji królewskiej, bardziej odpowiadającej jego gustowi niż stary królewski pałac u podnóży wzgórz. No i wymyślił że dobrze zrozumie go rodak, baron von Eschwege, amator co prawda ( kopalnie to była jego domena ) ale zamki nad Renem widział.Budowa trwała w latach 1842-1854, dość długo bo w 1847 roku para królewska kiedy zamek był już właściwie gotowy zdecydowała się nagle na przebudowę. Między innymi król zaproponował włączenie sklepienia łukowego, elementów średniowiecznych i islamskich, a także sam osobiście po królewsku zaprojektował ozdobne okno główne fasady, inspirowane przez okno domów kapłańskich klasztoru Zakonu Chrystusa w Tomar ( w końcu poddani nadali mu przydomek Artysta ). W 1869 roku na dworze królewskim miał miejsce niezły skandal - król Ferdynand zapałał był uczuciem do śpiewaczki operowej Elisy Hensler, młodszej od niego o dziewiętnaście lat skandalistki ( ha, żywot półkurtyzany czyli utrzymanki i horror XIX wieczny czyli nieślubne dziecko po drodze ). Skandalistka nie była jednak głupią gąską ani nie była pustakiem, oprócz całkiem niezłego głosu miała rozległe zainteresowania jak na ówczesne kryteria. Nie dość artystycznego zacięcia to i botaniką się interesowała. Zdaje się że była znacznie ciekawszą osobą niż królowa Maria. Ernest II von Sachsen - Coburg - Gotha obdarzył pannę Hensler tytułem hrabiny Edla i król poślubił tę świeżą arystokratkę. Zdaje się że byli szczęśliwi, hrabina była morganatyczną małżonką ale jak na byłą śpiewaczkę operową to był wielki awans społeczny. Po hrabinie pozostał w parku domek zwany "Chalet" ( nie to nie jest to o czym myślicie ), w stylu słodkich domków wiejskich. Dzieci nie mieli ( polska Wikipedia bzdury zawiera, córeczka hrabiny była z "ojca nieznanego" choć przypuszczalnego ). Po śmierci króla hrabina odziedziczyła pałac ale postanowiła sprzedać go królowi Luisowi aby nadal pozostał rezydencją letnią królów Portugalii. W roku 1889 pałac zakupiło państwo a od roku 1910 czyli od czasów rewolucji republikańskiej pałac pełni funkcję muzeum. Królowa Amelia spędziła w nim ostatnią noc przed emigracją - ostatnia królowa, ostatnia noc, prawdziwe saudade czyli smętna radość z przemijania.

Pałac szybko zaczął przyciągać turystów i stał się jednym z najczęściej odwiedzanych zabytków w Portugalii. Z czasem kolory czerwono-żółtej fasady wyblakły, a przez wiele lat pałac był uznawany za całkowicie szary. Pod koniec XX wieku postanowiono go odświeżyć i przywrócić murom oryginalne kolory. Ryk oburzenia niosło przez całą Portugalię, jakże to tak "na kolorowo" a nie smutek i wyblakłość pasująca do historycznej aury zabytku i nostalgii, kojarzonej powszechnie z portugalskim stanem ducha. Jednak prawda historyczna taka jest że pałac miał walić po oczach kolorami i nie ma że nie ma bo jest jak jest. Tak ten budynek wyglądał w XIX wieku, tak chcieli żeby wyglądał jego twórcy a patyna czasu po prostu zaburzała odbiór zabytku. Zawsze się znajdą tacy, którzy twierdzić będą że okopcona dymami świec Sykstyna to "prawdziwy Michał Anioł", mimo tego że ten artysta preferował czyste barwy bez domieszki sadzowej szarości. W obrębie pałacu zachowano sporo pozostałości po klasztorze Jeronimitów, refektarz. zakrystię, kaplicę w styli Manuelino. Włączono to w część budynku z wieżą zegarową ( dodano szeroki taras widokowy ). Wieżę zegarową ukończono dość wcześnie bo już w 1843 roku była gotowa, to najstarsza nowa część budynku Słynny taras zwany Tarasem Królowej zapewnia tzw. wrażenia, warto popatrzeć.

Teraz będzie o wnętrzach. Tego nie da się zwalić na miotającą się chińską wycieczkę, następczynię japońskich wycieczek - wnętrza przyprawiają mnie o klaustrofobię ( zupełnie tak jak Józefa Reformatora po wielkim trzęsieniu ziemi przyprawiały o ten stan wszelkie murowane wnętrza ), są strasznie ciężkie od sztukaterii i dość ciemne. Mamelon tłumaczy taki stan rzeczy chęcią odpoczynku od ostrego słonecznego światła, jak tak to ja wolę odpoczynek w ciemnawych ale dużych salach Palácio Nacionale. W Pena czułam się osaczona przez XIX wieczne ozdóbstwa. Mamelon bardziej spokojnie podeszła do tematu ale widok pokoju z boazerią drewnianą wykonaną z malowanego kamienia jednak nią wstrząsnął. Nasze własne łódzkie pomysły fabrykanckie wysiadają przy inwencji portugalskiej rodziny panującej - niekiedy trzeba coś zobaczyć żeby uwierzyć.

Szczęśliwie jednak nie samymi oficjalnymi i "lepszymi" pomieszczeniami pałace stoją - zawsze człowiek się dopatrzy kibelków, łazienek i kuchni, gdzie jest bardziej swojsko ( np. cudowna wanienka w drewnianej oprawie albo kolekcja miedzianych foremek pobudzająca moją chęć dogłębniejszego zapoznania się z kuchnią Portugalii, ze szczególnym naciskiem położonym na studia wyrobów cukierniczych ). Ponadto w pałacowych salach była wystawa europejskich wyrobów ze szkła ( fragmenty cud witraży średniowiecznych i renesansowych, szkło użytkowe itp. ) . Ciekawie też było przyjrzeć się miedziorytom ( chyba wczesno XIX wiecznym, nie doczytałam z powodu ataku chińskiej wycieczki ), szczególnie poruszająca była grafika zatytułowana "Śmierć kota" ( koci lekarze, koci ksiądz, koci schodzący i kocie płaczki ), przeżywałam a Mamelon rechotała. Mam wrażenie że było sporo ilustracji bajek La Fontaine. Jednak z pałacu wyszłyśmy z ulgą, tłumy to nie jest to co tygrysy lubią najbardziej.

Polazłyśmy do ogrodu, który niby tylko pięciohektarowy ale za to wielopoziomowy. Z tarasów pałacowych widok dech zapierał, Atlantyk szumiał w dali i w ogóle ale młode popołudnie nie nastrajało nas do wędrówek w kierunku widzianego oceanu. Postanowiłyśmy trzymać się wschodniej strony zbocza, dobrze ocienionej i jak wydawało nam się nie aż tak stromej. Polazłyśmy w kierunku Vale dos Lagos czyli Doliny Jezior. Tam jest osobne wejście do ogrodów czyli Entrada dos Lagos ( a tam czekają tuk - tuki ) i przy okazji mogłyśmy zahaczyć o Feteira da Rainha, czyli ogród królowej z roślinami z różnych stron świata. Darowałyśmy sobie domek hrabiny Edla i inne atrakcje, uznając ze wszystkiego nie przeleziemy a siły musimy zachować na Quinta da Regaleira ( i było to słuszne podejście jak się później okazało ). Schodziłyśmy powoli mijając zasapaną włoską rodzinę podążającą do pałacu i więcej nikogo, cisza i spokój po gwarze kłębiącego się na górze tłumu. Ogród sprzyja wytchnieniu o ile się schodzi ze wzniesienia

Wsiadłyśmy do tuk - tuka przy Entrada dos Lagos i pajechali! Mamelon tym razem bez zamykania oczu za to z wyrazem przerażenia na gębusi. Jednak przyzwyczajenie człowieka znieczula, kiedy z ostatniego zwiedzanego ogrodu w zapadającym wieczorze gnałyśmy na dworzec przez wzniesienia Sintry Mamelon nie tylko nie była przerażona, Mamelon była swobodna!
Oczywiście mimo całego dnia spędzonego w Sintrze widziałyśmy tylko część rzeczy godnych zobaczenia. Reszta innym razem, na razie niech się to uleży co widziałyśmy podczas tego wyjazdu.

↧

Wybuch wiosny w Alcatrazie

March 25, 2017, 1:12 pm

≫ Next: O różach dla początkujących ogrodników słów kilka - rad parę na temat pielęgnacji róż

≪ Previous: Sintra - Palácio da Pena ( z parkiem i widokami )

Przestaję na troszki katować Was Lizboną i okolicami ( nie cieszcie się, wrócę do tematu bo klimat miejsca mnie przyuroczył ) i zajmę się wiosną wybuchniętą w Alcatrazie. Tak, tak, wiosna wzięła i wybuchła! Najsampierw się czaiła tak jakoś, nieśmiało wyłaziło zielone i kolorowe, może przestraszone deszczem i ogólną szarością spływającą z nieba ( przez ostatni tydzień to nie cud wiosenne deszczyki padały tylko jesiennie - zimowo lało, raz nawet marznąco ). Teraz jednak mimo takich sobie temperatur ( chyba się rozpuściłam w tej Portugalii ), na mniej zimno - dżdżystą aurę zielone zareagowało pozytywnie a kolorowe wręcz zaszalało. W ogrodzie zakrokusowanie i zaśnieżyczkowanie, powoli wyłażą cebulice i śnieżniki. Rzecz jasna o tej porze roku najbardziej interesującą rabatą wydaje się Ciemiernikowszczyzna. Tam jednak następuje dopiero przygotowanie do wielkich występów. Jestem bardzo happy bo Mamelon szukając w Leroyu farby ( szara komódka do łazienki - i kto to się zaklinał że żadnego więcej mebelka nie kupi i nie będzie go upiększał, he, he ) i całkiem przypadkiem wdepnął na dział roślinny i całkiem przypadkiem naszedł dwa ciemno kwitnące ciemierniki z serii 'Double Queen'. Kupił nie całkiem przypadkiem i oto są - w Mamelonoison jedna sztuka, w Alcatrazie druga. Mam całą masę ciemiernikowych siewek, zamierzam w tym roku sporo z nich przesadzić na nowe rabaty. Oczywiście nie wiem co to za jedne, znaczy jakie będą miały kwiaty ale ciemierniki są po prostu urocze i wszelkie ich kwiaty będą mile widziane. Przyznam się że zaczynam pałać chęcią posiadania większej ilości Helleborus niger, tego najwcześniej kwitnącego i chyba najbardziej wytrzymałego w naszym klimacie. Podobają mi się też bardzo ( chyba do ich urody w końcu dojrzałam ) ciemierniki korsykańskie i ich mieszańce ale te jakoś nigdy nie rosły u mnie dobrze, chyba będę musiała poczekać na twardsze odmiany mieszańcowe - oby tylko choć część urodności miały po korsykańskich.

Kwitną przylaszczki, masowo - znaczy kępki jakby większe niż w zeszłym roku. Jednak nie jest to jeszcze masowość z tych najbardziej masowych, he, he. Jest dokładnie tak jak czułam w lutym że będzie. Ciekawe ile przyjdzie mi jeszcze poczekać na kwitnienie z daleka dające po ślepiach - coroczna śpiewka, zawsze mi się zdaje że to już w tym roku olśnienia będą. No i kuźwa zawsze nie to! Zastanawiałam się po oglądzie ogrodu czy się jednak nie złamać i po prostu nie dokupić paru kępek ale wrodzona chytrość mnie powstrzymuje. Tak naprawdę to w końcu zakupiłam byłam australijskie i hamerykańskie irysy, trochę mi szkoda "zielonej" czyli przeznaczonej na zakupy ogrodowe kasy na wolno przyrastające przylaszczki. Raczej zakupię dolomit i dokarmię moje kruszynki w nadziei że szybciej urosną ( tak, wiem czyją mamusią jest nadzieja ). Znaczy jak zwykle będę żyła oczekiwaniami ( taa, a one przylaszczki będą rosły jak na sterydach - "oj,głupia ty, głupia ty"że posłużę się cytatem z wieszczki ).

No cóż oczekiwanie na cud kwitnienie roślin ma w sobie jednak jakąś tajemną moc podtrzymującą radość z życia, w końcu to ta sama kategoria oczekiwań do której kiedyś należały bożonarodzeniowe prezenty, możliwe do wyłudzenia majowe, prawdziwie cukiernicze lody ( znaczy takie które robili cukiernicy z mleka, jaj, czekolady czy owoców a nie proszkowe ), czy wyczekiwane "najnowsze" seanse filmowe w kinach mojego nastolęctwa ( człowiek oglądał filmy z dziesięcioletnim poślizgiem i jeszcze był szczęśliwy że mu się udało i zamiast kolejnej opowieści o żołnierzach idących z bratnią armią na Berlin zobaczył coś z "prawdziwego świata" ). W tym sezonie po raz pierwszy doczekałam się śnieżyczek Woronowa. Posadziłam nie bardzo książkowo, tam gdzie same znalazły sobie miejsce śnieżyczki przebiśniegi. Z cebulek wylazły szerokie liściory i mocniej niż u Galanthus nivalis zbudowane kwiaty ( takie krępe, większe, podobne do kwiatów śnieżyczki Elwesa ). Przyznaję bezczelnie że jestem usatysfakcjonowana tym śnieżyczkowym kwitnieniem, któremu nie przeszkodziła nieco ostrzejsza zima ( co tam ostrzejsza jak śnieg grubą warstwą zalegał ). Śnieżyczki w tym roku spisały się na medal, rzecz jasna z wyjątkiem marketowych 'Flore Pleno', które tradycyjnie okazały się być nie pleno. Jakoś bez nerwów podeszłam do tej pomyłki, w końcu kupowałam je z myślą że może jakimś cudem okażą się być tą odmianą, więc wielkiego rozczarowania nie czuję. Marketowe przebiśniegi były w cenie niepowalającej a śnieżyczka to śnieżyczka. Gulgot to bym wydała gdyby holenderskie śnieżyczki były czymś innym niż obiecywały napisy na torebeczkach ale holenderskie zakupy okazały się być bez pudła! No i dobrze, mam straszną ochotę na kolejne małe cebulaczki z tego źródełka.

W tym roku po raz pierwszy od wielu, wielu lat w "wiosennym pokazie" pojawiły się iryski cebulowe. Rośliny miłe dla oka ale jakby nie do końca stworzone dla naszego klimatu. Turcja, Kaukaz, Grecja, południowo - wschodnia część basenu Morza Śródziemnego - te rejony są ojczyzną gatunków malutkich, kwitnących wczesną wiosną irysów cebulowych. W zeszłym roku sporo o nich czytałam, doszłam do wniosku że spróbuję posadzić w piochach przy brzozie i zaniosę parę paciorków do Muczenicy Dorofieji, patronki ogrodników, coby roślinki przetrwały. Paciorki będę zanosić latem bo nie tyle trzeba się bać w przypadku mieszańców irysów żyłkowanych czy też irysa Danforda ( jeden z nielicznych irysów którego mam ochotę obrazić słowem kosaciec ) śnieżnej, mroźnej zimy co trzeba się bać mokrego lata. Dla tych irysów nasze tzw. przeciętne lato jest zbyt deszczowe, one latem lubieją u nas z premedytacją wygniwać ( tak, tak, to one winne a nie my którzy sadzimy je w każdej glebie ogrodowej a potem mamy zespół ciężkiego wydziwiania ). Moje podbrzozowe piochy ciepłe i suche bo brzózki pracują starannie nad osuszeniem terenu, może te irysowe maluchy dadzą jakoś radę.

Powolutku zabieram się do sprzątania jesiennych liści, wycinania traw i tym podobnych ogrodowych robótek. "Lepsze" róże przytnę nieco później ( cóś niewierząca jestem w zbyt wczesne przycinanie nowszych angielek ), starsze ogolę w nadchodzącym tygodniu. Powinnam też oddoniczkować zadoniczkowane na przyszopiu. Duuużo roboty, zaczęłam od podwórka które "się prosiło". Liście spod jarząbka, brzozowe opady, cholerne perzowate trawska ( jak to co wredne i nielubiane szybko zaczyna wegetację, zielone to jak szczypiorek a korzenie soczyste i wczapierzone w glebę ). Dokonałam dwóch przesadzeń mniejszych drzewek ( sadzonki z tych co to ostatni termin na przeniesienie, mój kręgosłup krzyczał "Jezuuu, nie rób mi tego!" ) i przy wejściu szopkowym do Alcatrazu powstał lilakowy zagajnik podszyty barwinkiem. Szczerze pisząc to jestem zdumiona tym ile miejsca uzyskałam po berberysowych wykopkach ( moje berberysy strzegą teraz działki syna pani Gieni, naszej sąsiadki, posadzone zgodnie z przeznaczeniem jakie miały i u mnie - zapora przeciwdziecięca ). Zagajnik lilakowy ma duże szanse wykończyć w maju Ciotkę Elkę, która masochistycznie nastrojona jęczy żeby posadzić lilaki w innej części podwórka ( "Od strony mojego okna, najwyżej zamknę jak już nie będę mogła oddychać ). Taa, zagajnik roślin duszących, rabatka roślin trujących i nasadzenia alergizujące itd. Może powinnam otworzyć firmę "Urządzanie ogrodów na zlecenie spadkobierców - efekt gwarantowany!" Oj tam, oj tam, jak ktoś chce to i krokusem się zatruje ( szafrany niby spożywcze ale nie tak do końca ).

Krokusiki jak co roku dają czadu, to chyba najwdzięczniejsze z moich wczesnowiosennych cebulowych. Lubię je chyba tak samo jak szafirki. W tym roku kwitną nowe odmiany vernusów ( to te duże, mieszańcowe krokusy zwane też ogrodowymi ). Nie wiem jak będzie z wigorem i przeżywalnością cebul, z urodą jest OK. Numerem jeden została w tym roku odmiana 'Vanguard', przepiękna. Wcale się nie dziwię że została nagrodzona RHS Award of Garden Merit ( to ta na pierwszym planie drugiego zdjęcia poniżej ). Należało się!

↧

O różach dla początkujących ogrodników słów kilka - rad parę na temat pielęgnacji róż

March 27, 2017, 12:37 am

≫ Next: "Upalny" koniec marca w Alcatrazie i krokusowe dylematy

≪ Previous: Wybuch wiosny w Alcatrazie

Co zrobić żeby różane krzewy nie sprawiały kłopotów. Olbrzymia rzesza ogrodników ma na to pytanko jedną odpowiedź - najlepiej nie sadzić. Niektórzy z nich są po różanych przejściach, inni nasłuchawszy się opowieści o opryskach boją się tzw. upierdliwości uprawy wymagającej rośliny, jeszcze inni po prostu róż nie lubią. Z tymi ostatnimi jest najprościej - nie ma przymusu uprawy róż w ogrodach i jak ktoś nie czuje do róży mięty to nikomu nic do tego. Gorzej jest z tymi co chcieliby a boją się a najgorzej jest z tymi z nieciekawą różaną przeszłością w życiorysie. No oni czują że fajnie byłoby mieć róże w ogrodzie i chcieliby i w ogóle ale ona róża straszna jak wilk ciężkozębaty i kapryśna jak książniczka Tabazella. Jak się takiego ogrodnika przesłucha to najczęściej wychodzi jak Szydło z Jarosława że ogrodnik w chwili różanego zakupu nie bardzo wiedział co kupuje. Znaczy wiedział że różę i na tym szlus, koniec i the end. A róża róży nierówna, jak się chce uprawiać "błękitnie" kwitnące mieszańce herbatnie w okolicy Suwałk to trzeba sobie przygotować chochołki na zimę i popitkę wysokoprocentową, którą zapijemy czarną rozpacz jak coś pójdzie nie tak. W okolicy Suwałk sprawdzą się inne róże, twardzielki którym długie zimy i syberyjskie mrozy niestraszne.

Podstawą udanej uprawy róż jest dobranie odpowiednich gatunków lub grup róż do warunków naszego ogrodu.

Taa, tylko tyle i aż tyle. Dlatego stara Tabazella przynudzała w wielu postach z cyklu "O różach dla początkujących słów kilka" ( Róże dzikie i półdzikie , Róże historyczne - część pierwsza , Róże historyczne - część druga , Róże historyczne - część trzecia , Mieszańce herbatnie, Pernetiany , Polianty, Floribundy i mieszańce piżmowe , Hybrid Kordesii, róże kanadyjskie, róże angielskie, Hultemias , Róże czepne ). Oczywiście zdaję sobie sprawę że mnóstwo rzeczy pominęłam pisząc o różach i ich historii, słówkiem nie wspomniałam o Hybrid macrantha, nie przyłożyłam się do tego jak to naprawdę z żółtymi różami w tym XIX wieku było, w ogóle nie wyliczyłam grup róż Austina, pominęłam tzw. róże chińskie itd. itp. . Myślę jednak że mocno różami zainteresowani poszukają typowo różanych blogów i znajdą tam wszystko co udało mi się chcąco - niechcący pominąć. Znaczy doczytają. Natomiast zainteresowani różami tyle o ile po tych moich wpisach pokumają że muszą szukać róż odpowiednich dla swojego ogrodu a nie tylko takich których kwiaty im się podobają.

Jeżeli znajdziecie różę o której marzycie a coś czujecie że nie specjalnie nadaje się ona dla klimatu Waszego ogrodu to dont panic! Poznajcie szczegółowo jej wymagania znaczy kochajcie net. Być może będziecie w stanie stworzyć jej lepsze warunki ( polecam różane blogi i fora ) i uprawa Wam się powiedzie, nie należy się podłamywać tylko korzystać z wiedzy braci ogrodniczej.

Cięcie pielęgnacyjne różanych krzewów polega na wycinaniu starzejących się pędów, żeby krzew nie miał zbyt wielu części słabych, które łatwo poddają się chorobom czy szkodnikom. Co drewnieje należy usuwać. Usuwamy również pędy zbyt cienkie a przede wszystkim pędy krzyżujące się i "zagęszczające koronę" ( ważne przy różach nowoczesnych ). I teraz będzie rzecz najważniejsza jeśli chodzi o cięcie:

Róże kwitnące na dwuletnich pędach przycina się inaczej i w innym terminie niż róże kwitnące na pędach jednorocznych.

Przy gatunkach i starych, historycznych odmianach róż zostawiamy więcej pędów niż przy różach nowoczesnych. Mamy wtedy do czynienia z morzem kwiatów na krzewach, może nie są one zbyt wielkie ale uroda gatunków i historyczek nie leży w wielkości samych kwiatów a w ich mnogości. Nie tniemy zbyt silnie - zbyt silne cięcie może spowodować że w przyszłym sezonie   w ogóle nie zobaczymy kwiatów - gatunki i galijki, damascenki, alba i centifolie - najlepiej to skracać ich pędy o 1/3 długości. Burbonki, portlandki, remontanki możemy ciąć troszkę mocniej. Cięcie wykonujemy zaraz po kwitnieniu, nie ma zmiłuj!

W przypadku gatunków lekko prześwietlające cięcie wykonujemy w zależności od tego jak krzew sobie radzi raz na rok - dwa lata. Radykalne prześwietlenia raz na parę lat. Teraz uwaga - radykalne odmłodzenie przeprowadzamy po majowym lub czerwcowym kwitnieniu, roślina wypuści pędy które staną się twardsze przed nadejściem zimowych chłodów a w przyszłym roku krzewy zakwitną.

Róże nowoczesne a szczególnie mieszańce herbatnie i floribundy wymagają zostawienia najwyżej paru pędów z niewielką ilością oczek. Tnąc różane krzewy nowoczesne skracamy pędy tym bardziej im krzew słabiej rośnie ( uzyskamy wtedy większe kwiaty ), skracamy mniej im więcej pragniemy mieć kwiatów. W naszym klimacie podobnie traktujemy sekatorkiem róże nostalgiczne i angielki

Róże pnące tniemy po kwitnieniu ( ramblery ) i po zimie ( climbery ).

Uwaga - oczko do którego skracamy różę krzaczastą czy pnącą powinno być skierowane na zewnątrz korony krzewu!

Róże szczepione na pniu czyli tzw. róże sztamowe wymagają odpowiedniej opieki ( czytaj trzeba być solidnie zaróżankowanym żeby taką różę prawidłowo prowadzić ).

Ich krzewy żyją krócej i są słabsze niż rośliny szczepione na korzeniu lub uprawiane na własnych korzeniach! Najwięcej jazdy jest z nimi na jesieni, podczas przygotowania do zimowego snu - pacior trzeba przyginać, miejsce szczepienia przysypywać ziemią. Zanim wydacie kasę na pienną różę przemyślcie kwestię "Czy jesienią będzie mi się chciało?".

Sadzenie i dbanie o róże

Róże lubią gleby żyzne i przepuszczalne, najlepiej bogate w próchnicę, żyzne piaszczysto - gliniaste ( pH w przedziale 6,0-7,0 ). Nie znaczy że nie urosną na glebach słabszych, trzeba jednak wówczas trochę im pomóc. Wykopujemy dół którego rozmiar jest uzależniony od typu sadzonej róży ( potężne krzewy będą miały solidne korzenie, miniaturki - wiadomo - dołek zawsze musi być większy o jakieś 2 do 3 razy od rozmiarów bryły korzeniowej ) , wsypujemy dobrą ziemię ogrodową, najlepiej taką która była zasilona obornikiem parę miesięcy wcześniej ( zero świeżego obornika przy sadzeniu bo źle to się skończy dla róży ) i sadzimy różę. Najłatwiej sadzi się róże doniczkowane i balotowane, wyjmujemy z opakowania, umieszczamy w dołku, obsypujemy dobrą ziemią podlewamy i szlus. Róże na tzw. nagim korzeniu wymagają nieco innego podejścia - przycinamy korzonki do długości około 20 cm, rozkładamy je w dołku szeroko i ...lejemy wodę, duuużo wody, Następnie wsypujemy lepszą ziemię, tak żeby zrobiło się błoto, odczekujemy aż trochę siądzie i dosypujemy znów lepszej ziemi. Miejsce szczepienia zawsze musi wystawać ponad grunt ( jesienią przykrywamy je kopczykiem z gleby, który wiosną rozgarniamy - to jest właśnie tzw. kopczykowanie róż ). Posadzone róże możemy wyściółkować przekompostowaną korą ( znaczy taką, która zbytnio nie zakwasi gleby ) ale nie jest to konieczne. Natomiast konieczne jest odchwaszczanie i podlewanie ( i już wiecie po co to   ściółkowanie ). Róże na nagich korzeniach mogą być sadzone zarówno jesienią ( termin uchodzący za lepszy, bo roślina szybciej wchodzi w okres wegetacji - mniej stresu ) jak i wczesną wiosną ( kwiecień ). Róże lubią na ogół stanowiska słoneczne ( większość róż wytwarza więcej kwiatów na słonecznych stanowiskach ) i takie w świetlistym cieniu ( bo są róże których kwiatom słońce wcale nie służy - znów się kłania netowe info o roślinie ). Uważajmy na odstępy podczas sadzenia ( znaczy posiadajmy wiedzę o docelowej wysokości krzewu ) , pamiętajmy że róże urosną a liście zbyt gęsto posadzonych krzewów mogą paść ofiarą chorób grzybowych.

Nawożenie - róże nawozimy tylko do połowy lipca, potem basta! O nawożeniu powiem tak - każdy robi jak uważa, ja nie szaleję z nawozami sztucznymi ale pod róże daję raz na rok niewielką dawkę nawozu długodziałającego ( nie będę tu robiła reklamy ) - to robię wczesną wiosną. Potem w porze pierwszego kwitnienia nawożę suszonym obornikiem ( też bez przesady ), po kwitnieniu w lipcu nawożę trzeci i ostatni raz biohumusem. "Wszystko można byle wolno i z ostrożna" - nie szalejcie z nawozami, można zrobić sporo szkody zamiast pomóc roślinie.

Podlewanie - taa... węże i zraszacze fajna rzecz ale jak już podlewać róże to mechanicznie kropelkowo albo dygać koneweczkę albo zdjąć nakładkę z węża ogrodowego. No bo róż lepiej nie podlewać "po całości", choróbska grzybowe mogą się przypałętać - trza lać pod listki, w korzonki. Od czasu do czasu można zrosić ale ciągle podlewanie całych krzewów szczególnie w przypadku wysoce "cywilizowanych" róż jest mocno ryzykowne.

Siarczan miedzi - oprysk jak najwcześniej po zimie na wszelki wypadek przy odmianach lubiących podłapać grzybka lub posadzonych w warunkach sprzyjających łapaniu grzybka.
Poza tym na tzw. szkodniki stosuję własnej produkcji trucizny z ziółek, chemii nie używam bo zauważyłam że dopiero po niej to mam kłopoty z niszczycielami róż. Niektórych w ogóle nie truję bo przy okazji mogłabym wytruć takie biedronki na przykład ( a ja je lubię, choć małpy gryzą ). Domowych sposobów na pozbycie się paskud jest mnóstwo, zanim sięgniecie po gaz bojowy zastanówcie się a potem jeszcze usiądźcie na rączkach i poczekajcie - może Wam zapał do walki minie i zobaczycie Wasz ogród nie tylko jako miejsce do uprawy róż ale taki mały zielony świat. Bądźcie trucicielami na miarę Borgiów, nie róbcie "wojny w Wietnamie". Trucie wybiórcze świadczy o subtelnej naturze, he, he.

Obcinanie kwiatów przekwitłych róż - przy różach o ozdobnych owocach jak najbardziej niewskazane, przy tych które maja głównie piękne kwiaty wskazane jak najbardziej. Floribundy, angielki itp. kwitnące wiechami tniemy przy pierwszym oczku przed rozgałęzieniem się pędów kwiatowych, mieszance herbatnie ponoć powinny być podcinane tuż pod kielichem pąka ( nie wiem czy to tak do końca powinno być, ale to stare info przekazane mi w czasach wczesnej młodości przez osobę która namiętnie róże uprawiała ).

Przed sezonem zimowym delikatne róże ( czytaj głównie nowoczesne i co bardziej rarytetne historyczne ) kopczykujemy czyli obsypujemy bryłę korzeniową z miejscem szczepienia   kopczykiem ( solidnym ) z ziemi. Pędy odmian wrażliwych na mrozy róż historycznych okrywamy stroiszem lub chocholimy.

Uff, i to by było na tyle. Tematu nie wyczerpałam ale jakieś tam pojęcie zyskaliście, oby Wasze róże na tych moich wypocinach też zyskały!

↧

"Upalny" koniec marca w Alcatrazie i krokusowe dylematy

March 29, 2017, 7:19 am

≫ Next: Smrodek i reszta

≪ Previous: O różach dla początkujących ogrodników słów kilka - rad parę na temat pielęgnacji róż

Koniec marca taki bardziej majowy, pierwsze wiosenne rośliny przekwitają w tempie ekspresowym, koty urządzają zalegania parapetowe, kąpieli słonecznych zażywają w przerwach polowań na motyle ( żebyście widzieli te ciężkie podskoki, tyłki przez zimę trochę urosły i motylki dzięki temu bezpieczne - tylko Szpageton jak zwykle niebezpieczna ). Dzielę swój czas między ogarnianie ogrodu i całej chałupy ( czytaj kamieniczka ), idzie tak sobie - nie jest źle z chałupą ale w ogrodzie robota nie do przerobienia. Tradycyjnie gdzieś zadziałam sekator, zdziwne bo tydzień temu jeszcze kłuł mnie w oczy prowokując do smętnych rozmyślań na temat konieczności przycinania krzewów nie tylko różanych ( wydawało mi się że już jesienią co najważniejsze przycięłam a tu jednak nadal kupa roboty z przycinaniem, zupełnie zapomniałam o cisach, które trzeba teraz przycinać - cóś mnie to wszystko przerasta i co gorsza zarasta ). Na tempo muszę też uskuteczniać ostatnie przesadzanie lilaków - trzy krzewy jeszcze mi zostały do przesadzenia, na szczęście niezbyt duże.

Na zdjęciu obok ( małym bo nieostre w pewnym miejscu aż niemiło ) widać jak wygląda odmiana krokusa wiosennego 'King of the Striped' wewnątrz kielicha. Owszem są paseczki ale są też niemal jednolite płaszczyzny w kolorze jasnego fioletu. Odmiana 'Pickwick' ( zdjątko poniżej - pierwsza dwukolorowa odmiana ) jest po prostu paskowana, znacznie więcej bieli występuje w jej kwiatach. To tak dla Moniki, coby rozróżnić było jej łatwiej. Wiadomo - obraz lepszy niż tysiąc słów. Ja bezczelnie się ciesze że nie wszystkie "botaniczne" krokusy kwitną u mnie w jednym terminie, mam na myśli inne szafrany niż dość późno kwitnące tommasinianusy. Dlatego tak się u porobiło bo niektóre krokusy rosną w Alcatrazie w półcieniu, ziemia wolniej się nagrzewa i ruszają z lekkim opóźnieniem. Kwitną razem z dużymi krokusami wiosennymi i wzbogacają ogród cieplejszymi kolorami i pięknymi kombinacjami barw na płatkach. Krokus vel szafran wiosenny Crocus vernus jest okazały ale paleta barw - hym...tego.

W tym roku w Alcatrazie po raz pierwszy wystąpiły takie odmiany Crocus tommasinianus jak 'Barr's Purple'( istatnia fotka )i'Whitewell Purple'. Obie są dość podobne ale za to łatwe do odróżnienia od chyba najpopularniejszej odmiany krokusa Tommasiniego jaką jest 'Ruby Giant'( przedostatnia fotka ). Z dużym trudem dopatruje się też różnicy ( obiektyw pozostaje na nią nieczuły, no ślepy jest wręcz jak kret ) pomiędzy tymi nowymi u mnie odmianami tommasinianusów a odcieniem koloru na płatkach Crocus tommasinianus'Roseus'. o niby jest to bardziej w róż ale nadal jest blisko koloru wrzosowego. Zastanawiam się leniwie czy warto wobec tego kupować odmiany 'Lilac Beauty'i 'Pictus'. Miałam ochotę na zakupy bo lubię tommasinianusy za ich wdzięk dziczyzny ale nie wiem czy warto wydawać kasę na coś co odróżnialne jest w momencie przyglądania się przez szkło powiększające. Nie jestem aż takim zbieraczem wczesnowiosennych cebulowych żeby mnie takowe przyglądania lupowe straszliwie fascynowały, wystarczy że mam kuku na punkcie irysów bródkowych.

↧

Smrodek i reszta

April 1, 2017, 1:48 am

≫ Next: Zbyt ciepły początek kwietnia

≪ Previous: "Upalny" koniec marca w Alcatrazie i krokusowe dylematy

Rzecz będzie o ekscesach i ich skutkach nadejszłych z całkiem niespodziewanej strony. Podczas mojej nieobecności ( zaprawdę krótkiej ) opiekę nad kotami poruczyłam tercetowi w składzie: Cio Mary, Małgoś - Sąsiadka, Ciotka Elka. Tercet opiekował się kocyndrami aż za. Znaczy kiedy około drugiej w nocy, odlotniskowana weszłam do domu zastałam dziewięć kotów, z czego cztery były niewykastrowanymi kocurkami. Fala smrodu niemal mnie powaliła. Obce kocurki niespiesznie oddaliły się z byłej wolnej chaty ( mimo gromkich protestów Okularii ) a ja rzuciłam się do czyszczenie wszystkiego! Kocurki obficie poznaczyły a Lalenty z Felicjanem nie mogli znieść tych woni więc choć podsikali, coby prawa zaznaczyć. O poranku dokonałam w lokalu jadącym octem i chlorem z cynamonową nutą przesłuchu Małgoś - Sąsiadki wyraźnie plączącej się w zeznaniach, następnie był przesłuch Cio Mary, która poszła w zaparte i twierdziła że ona zastała "stan zastany". Dopiero zdanko które wymknęło się Ciotce Elce, przesłuchiwanej jako trzecia - "Ja im mówiłam że to nie ona!", uchyliło nieco rąbka tajemnicy powstania smrodu.

Otóż moje cioteczno - sąsiedzkie gwiazdy pomyliły Okularię z nieznanym kocurkiem ( rzeczywiście bardzo ale to bardzo podobnym, tym niemniej posiadającym widoczne gołym okiem klejnoty ) i zamykały pultających się w słusznej sprawie Lalka i Felicjana w łazience, żeby domniemana Okularia w spokoju pożarła jedzonko. Za domniemaną wkroczył Ocelot, Epuzer i Niescęście, no i zrobiły bal. Obecnie chałupa jest bezwonna a Smrodek (tak nazwałam tego okulariopodobnego ) kulturalnie kusza na zewnątrz, rycząc domaga się porannego posiłku ( potem stołuje się gdzie indziej ). Na tym nie koniec, Sztaflik przechytrzyła Cio Mary i przemyciła do domu upolowaną myszkę, którą byłam znalazłam kierując się śladem zapachowym ( wciśniętą pod moje wyro, z wyrazami miłości rzecz jasna ). Myszce urządziłam pogrzeb morski ( sedes i to w tempie ekspresowym, tak woniało ). Kiedy tylko uporałam się ze stanem "po myszce" musiałam na biegu dyskretnie umyć drzwi Maćka sąsiada, który pokazywał mi swoją małą, mieszkającą u niego od września koteczkę ( czysta Szpagetka, tylko nosek jak u Epuzera ). Trochę za głośno się zachwycałam i Szpagetka z rykiem wtargnęła na schody ( co jej się nie zdarza ), a pod Maćkowymi drzwiami następnego dnia rano była kałuża ( bez rozbryzgu naściennego, damska - Szpageton mściwa bestia ).

I to wcale nie są opowieści prima aprilisowe - to zdarzyło się naprawdę. Nawet krótkie wyjazdy są w moim wypadku obarczone sporym ryzykiem! Jak i zachwyty nad kotami spoza stada, he, he ( choć sąsiedzkimi ).

↧

Zbyt ciepły początek kwietnia

April 2, 2017, 11:15 am

≫ Next: Codziennik - gryplany, gryplany

≪ Previous: Smrodek i reszta

Ta dekada jest wariacka pod względem aury - trzy czy cztery lata temu w kwietniu zalegały tzw. śniegi styczniowe a mocno wiosenne słońce zamiast roztapiać bielactwo rysowało na nim dłuuugie cienie drzew, zupełnie jak nie w naszej strefie klimatycznej. W tym roku mamy za to na początku kwietnia letnie temperatury, co jest zabójcze dla wczesnowiosennych roślin - nie pokwitną sobie długo biedaczki, no chyba że zmieni się aura. Przyznam się że ze strachem myślę o przymrozkach, szczególnie mi niemiło kiedy pomyślę o irysach SDB, którym przymrozek uszkadza kwiaty w pąkach. Pamiętam takie wiosny podczas których maluchy irysowe już się zaczynały kłosić a tu przychodził przymrozek i zamiast kolorowego morza kwiatów wyłaziły z pąków zdeformowane pokurcze, w których nijak nie można było dopatrzeć się cech odmianowych. No zgroza, ból zęba i dziąsło z zapaleniem! Tak, tak, te irysowe hekatomby też się tak mile zaczynały, cieplutkim początkiem miesiąca. Hym... tego... jestem wobec tej wiosny mocno podejrzliwa, taka słodka i rozkosznie letnia a potem się okaże że wredna i francowato atakująca gwałtownym obniżeniem temperatury o naście a może i dziesiąt stopni i kto wie czy nie pokazująca grożąco szronu i sypiąca paskudnie śniegiem. Czuję się trochę niepewnie bo w tym roku nie odczyniłam uroku z Marzanną i w razie czego to poczucie winy jeszcze mnie się zalęgnie że to niby przez zaniedbanie obowiązku spławienia paskudy. Może ten, takie spóźnione podtapianie urządzić czy cóś?

Alcatraz kwitnie wszystkim naraz, zachowuje się jak dżin wypuszczony z butelki - chce pokazać zbyt dużo w zbyt krótkim czasie. Dogasają ostatnie krokusy a już wyłażą zawilce gajowe, jeszcze kwitną przylaszczki ( w końcu pokazała się "biała" transylwańska ) a już zaczynają otwierać się kwiaty hiacyntów. Nie jest to naturalne, roślinki wczesnej wiosny zazwyczaj kwitną w określonym szyku. Teraz wygląda na to że jest wolna amerykanka a wszystko z powodu zbyt wysokiej jak na tę porę roku temperatury. A myślałam że wysokie temperatury w końcówce marca to apogeum ciepłego przedwiośnia, oj, naiwna. Trochę zgrzytam zębami na ten misz masz kwitnieniowy który robi się na rabatach ( choć na szczęście wiosenne jednoczesne kwitnienia zawsze jakoś "grają" ) ale co robić, rzecz niezależna ode mnie tylko od Wielkiego Ogrodowego. Oczywiście nieustająco usiłuję porządkować ogród, słowo usiłuję jest jak najbardziej na miejscu - po pierwsze ciepło rozleniwia, po drugie nie ogarniam wszystkiego bo to co powinno w ziemi siedzieć już wyłazi i wymaga obsługi ( np. wycięcia starych pędów, czy odmłodzenia przez podział ), po trzecie jak już kupiłam nowy sekator to natychmiast zrobiły mi się pęcherze na rękach przez co praca w ogrodzie boli. A tu pogoda sprawia że wegetacja wegetuje wegatywnością superwegetującą i stawia mój wysiłek ogarniający w jednym rzędzie z pracką Syzyfa. Czynności powtarzalne i daremność usiłowań. Pocieszające jest jedynie to że ja pracuję sobie w okolicznościach przyrody a Syzyf musiał tyrać w gównianym i naprawdę dołującym ( choć niby ekskluzywnym ) Tartarze.

Teraz sprawozdawczo - najwięcej jest niebieskości i różowości. "Niebewskość" głównie za sprawą śnieżników i cebulic syberyjskich, różowość jest miodunkowo - hiacyntowa. Dla tych mających problemy z odróżnieniem śnieżnika lśniącego od cebulicy syberyjskiej. Śnieżnik to ta roślinka której kwiaty nie mają klasycznych pylników tylko coś na kształt rurki pośrodku kwiatu, cebulica syberyjska ma dobrze widoczne jak na tak małą roślinkę pręciki z ciemnymi pylnikami. W ciągu ostatnich dziesięciu lat botanicy szaleli z systematyką i miejscem w niej śnieżników. Namącili tak że im samym trudno jest się połapać który śnieżnik należy do którego gatunku i teraz mamy parę oznaczeń dla tych samych śnieżników i ostre spory nad wyglądem stożkowato zrośniętych pylników, wielkością plamek bieli w centrum kwiatów lub też ich braku a także wyglądem komórek i różnicami pomiędzy markerami genetycznymi. Naukowe piekiełko znaczy. Z ogrodniczego obowiązku donoszę ( głównie za RHS ) - w naszych ogrodach występują przeważnie trzy gatunki śnieżnikow - Chionodoxa luciliae, Chionodoxa forbesii i Chionodoxa siehei. Przy czym głównie Chionodoxa siehei jest tym od niebieskich dywanów, różowości i bieli niedawno znanych jeszcze pod nazwą Chionodoxa forbesii ( w RHS asekuracyjnie wymyślili nazwę Chionodoxa forbesii Siehei Group, he, he ). Jak zwał tak zwał, grunt że ten wiosenny cebulaczek nieźle się u mnie rozrasta czyli że Alcatraz wyraźnie go lubi. Jeśli chodzi o cebulicę to ona jest nadal zwykłą Scilla siberica vel sibirica, dobre i to.

U mnie na razie plackowe porastanie śnieżników i cebulic, wielkich połaci jeszcze nie ma tym niemniej z przyjemnością zauważam że placki z roku na rok robią się większe i że dotyczy to nie tylko "podstawowej" niebieskiej odmiany śnieżników ale i tych różowych i tych olbrzymich jasnoniebieskich. Najsłabiej idą te biało kwitnące, szczerze pisząc nie wiem dlaczego ( może z nimi tak jak z białymi zimowitami, które rosną nieco słabiej niż odmiany kwitnące kwiatami w kolorze wrzosu ). Jeśli chodzi o cebulicę jest nieco mniej ekspansywna ale jest to naprawdę tylko nieco. Może za jakieś parę lat pod kasztanowcem i klonami zrobi się "niebiewsko" czy różowo po całości. Będzie po wymarzonemu. A budząc się z tych rojeń niebiewsko - różowych to powinnam dokupić jakieś bratki do hiacyntów. Niestety do tej pory wpadały mi w oko jedynie wielkokwiatowce o ciemnawych kwiatach. Nie wiem czy ogrodnicy nie zdążyli z produkcją ( w końcu dopiero początek kwietnia ), czy moda na drobnicę przeszła ale w ogrodniczym same duże braciochy w kolorach jarzeniowych, w Leroyu jak na moje gusta ciut drogawo i niekoniecznie to co bym akurat chciała, znaczy drobnica jakaś tam występuje ale coolorki nie są satysfakcjonujące, jakby to określiła Cio Mary. Cóż, przyjdzie mi poczekać na "rozwinięcie" sezonu w centrach ogrodniczych i szkółkach, może przed Wielkanocą cóś się w moim guście bratkowego objawi.

A teraz tadam, tadam - niedzielne "niebiewskie" szaleństwo w Parku Klepacza. Odzianie wylegli masowo do najbardziej zaniebieszczonego przez cebulicę i śnieżniki parku miasta. Komóry, srajfony, aparaty - wszystko focące skierowane na "niebiewskość". Nawet wycieczka Zielonych Odzian ( tupają z przewodnikiem po ódzkich parkach ), głównie skierowująca uwagę na starodrzew nie mogła się oprzeć zagłębianiu w sprawy cebulowe. No bo nie da się panie tego, "niebiewskiemu " oprzeć. To takie samo zjawisko jak to co opętuje ludziska na widok kwitnących krokusów w tatrzańskich dolinach. no może tylko u nas tak roślin nie tratują, ścieżki są i utwardzone i z trawy.

↧

Codziennik - gryplany, gryplany

April 3, 2017, 3:48 pm

≫ Next: Szybka przebieżka przez wczesnokwietniowy Alcatraz - ciemierniki i hiacynty

≪ Previous: Zbyt ciepły początek kwietnia

Coraz bardziej zielono wokół, wiosna błyskawicznie robi się "prawdziwą wiosną", przeskok z fazy przedwiośnia to w tym roku obudzenie się w innej rzeczywistości. Jeszcze wczoraj modrzewiowe igły nie istniały, brzoza nie miała listeczków ( o zgrozo a teraz ma je od razu razem z kwiatami, zupełnie nie po brzozowemu ), ciemierniki dopiero się rozwijały. Człowiek się budzi, otwiera ślepia a za oknem zielone szaleństwo, pachnąca deszczem ziemia i koty od bladego świtu rezydujące na podwórku, bezczelnie gapiące się na ptaki. No wiosna, wiosna najprawdziwsza, taka z trudem wyczekana, wytęskniona zimą, wymarzona kiedy za oknem było -20. No i jakże to tak szybko ta luba pora roku przechodzi i mija, a gdzie celebrowanie rozwijającej się zieloności i delektowanie się powoli zachodzącymi zmianami? Zachowuje się jak Blitz - Frühling a nie porządnie poukładana pora roku, bezczelność! A ja tu nie zawsze mogę tylko ogrodem żyć, insze obowiązki mam. Jak nie ogarniam na początku sezonu Alcatrazu to strach się bać co będzie potem, jak ruszą ostro byliny i to nie zawsze te które uprawiam, he, he. Trudno, jakoś to będzie choć z gryplanów snutych na ten rok jak na razie cóś się nic nie realizuje. Taka to uroda moich gryplanów, zawsze coś cholera stoi na przeszkodzie w ich realizacji. Chyba powinnam się nieco wkurzać ale jakoś mi się nie chce. Drzewa podcięte tyle o ile, kontener muszę zamówić na odpady nie tyle drzewne co szopkowo - ogrodowe i zebrać siły na wlezienie w okolice oczka. To nie jest gryplan to jest realizacja porządków, jest większa szansa na ziszczenie się porządków niż gryplanów.

No tak, ja tu będę jakieś śmieciory wynosić ( taa, mogę otworzyć hurtownię plastikowych donic ) a w ogrodzie szaleją fiołki i zbiera się na kwitnienie większym tulipanom. I jak tu się kwitnieniem w biegu nacieszyć? Fotkę pstryknąć jak japońska wycieczka ( teraz co prawda pstrykają głównie chińskie wycieczki ) i odłożyć oglądanie zielonego na czas za jakiś czas a najlepiej to na zimę ( nie ma to jak zielone na ekranie komputera, kontakt z naturą że ho, ho ) ? Wiosna w tym roku nie poczeka, pewnie jak będę w połowie porządków to złośliwie przejdzie w lato. Może się obrażę i poświęcę więcej czasu domowym pieleszom, mniej stresogennie będzie. Domowe pory roku mniej zależne od kaprysów aury, jedyne co mnie może poganiać to niecierpliwe zrzędzenie Ciotki Elki na temat przygotowań do wypieków wielkanocnych. Ciotka Elka ma w tym roku ambitne ciastowe gryplany, aż się boję że może dojść do ich pełnej realizacji ( a wtedy to witaj kongresie diabetologów, możemy robić na takim spędzie za ofiary cukrzycy błyskawicznej ). Co prawda Małgoś - Sąsiadka pocieszająco ćwierka że Ciotka Elka "się nie wyrobi" ale tu właśnie dochodzimy do zrzędliwego zniecierpliwienia i mojej osoby. Poganianie mnie ma na celu wypróbowanie jeszcze przed świąteczną okazją wszystkich nowych przepisów czyli zróbmy to teraz a ty drogie dziecko będziesz robić za asystentkę ( "Siostro proszę podać pacjentowi wanilię z cukrem dopiero jak zaczyn pacjenta urośnie, delikatnie dozować z mąką i otrzeć mi czoło gazikiem" ).

Powoli zaczynam w głowie "budowanie"świątecznej dekoracji, wielkanocne zajączki i inne kurczaczki na topie. Trzeba jakoś wcześniej zacząć się nimi cieszyć, Wielki Tydzień to stanowczo zbyt krótki czas na zającowanie i kurczaczkowanie. Drzemiące we mnie dziecko ( lekka ta drzemka ) domaga się w tym roku ustrojstw i upieprzania po kątach zieloności z wielkanocnym motywem. Może nawet nie do końca to takie wielkanocne motywy, ptoszki czy tam inne gniazdka są po prostu wiosenne . To jest domowa wiosna - wiosenne obiekty dekoracyjne w ściśle kontrolowanym środowisku ( waza do zupy ) - wiosna constans, zupełnie inna od tej Blitz - Frühling za oknem. Ustawione dekoracje mogą się zmienić jedynie przez interwencję kotów ( nie ważne że szklany, ptaszek jest ptaszek ) ale mam nadzieję że koty uszanują czeskie pochodzenie szkiełek ( co wcale nie znaczy że mogą tłuc te chińskie, wiszące nieopodal ). Może powinnam zastanowić się nad dekoracyjnym wykorzystaniem kotów ( stara pocztóweczka obok nasuwa pewne pomysły - przywiązać do drzewa i potraktować czymś białym w sprayu - śmietaną czy też ewentualnie przypruszyć cukrem pudrem ), w końcu wiosna jest, dlaczego koty mają się lenić?! Pańcia nie może lenistwu wrodzonemu pofolgować a one takie bezrobotne ( samozatrudnienie przy obserwacji ptaków się nie liczy ).

Pisanki - pisanek wykonywać nie będę, czuję że po wypiekaniu z Ciotką Elką mogę zapaść na czasowy jajowstręt. Pisankowanie dekoracyjne załatwię za pomocą onyksowych jajek ( tak, tak, czasem w życiu przydają się jaja z kamienia ). Te jajka mają piękne kolory, troszki przypominają mi te impresje morskie z Kronik prządkowych . Nie ma w nich co prawda niebieskości szarawej wód północnych mórz ale jest za to szklista przejrzystość lagun i przebijająca się przez fale zieleń wodorostów. Mam straszną słabość do zielonawych onyksów, nie przeszkadza mi nawet ich "licheńskość" czyli niemal szkliste wykończenie powierzchni ( moim zdaniem są kamienie które wręcz paskudnie wyglądają wypolerowane do tzw. błysku absolutnego, nie wszystkim kamieniom służy taka obróbka ). Niestety nowszej daty wyroby z onyksu dostępne na naszym rynku to nie jest to co do mnie mocno przemawia. Właściwie poza sześcianami, jajami i kulami onyksowo wokół mnie milczy, ciiiisza. Kelyszki do brandy i te do jajek to nie jest to, cud szkatułki to nie jest to, jeszcze ładnego kształtu moździerze zdzierżę ale generalnie zielonawy onyks ma formy zupełnie z innej bajki niż ta którą lubię. Jedyna duża rzecz z onyksu która mi się podobała, którą u nas spotkałam okazała się być urną na prochy - dobrze że o gustach się nie dyskutuje, he, he.

Eh, co robić żeby zamknąć ten wiosenny, przedświąteczny czas w słoiku, tak jak Megi zamknęła zimę - Słoik na zimę ? Focić, focić i jeszcze raz focić? Cóś mi focenie nie wychodzi i pewnikiem dlatego mnie nie cieszy. Nie wiem też czy jest taką absolutnie dobrą metodą na przytrzymanie czasu. Może lepiej intensywniej przeżywać niż tylko notować życie ( a jak człowieka trafi skleroza to zdjęcia i tak zrobią się mu obce, jakby go nie dotyczyły )? No i jak sfocić gryplany? - nie da się! Gryplany się snuje, wypełniają przyszłością teraźniejszość, czasem są naprawdę osnową a czasem w trakcie realizacji zmieniają się w niewielki wątek, taki wtręt ledwie widoczny. Niekiedy w ogóle zanikają i tylko mgliste wspomnienie o nich gdzieś tam trwa, niekiedy uwierając a niekiedy wprost przeciwnie ( "Dobrze że nie zrobiłam tego czy owego" ). Wyszło mi że gryplany można zasłoikować przez zapisywanie, człowiek zapisze i one trwać będą. Wieczne gryplany, nieważne czy zrealizowane czy nie, doskonałe w swoim gryplaństwie . Za jakiś czas człowiek spragniony gryplanowania zajrzy do zapisków i stwierdzi - "Tak, to chciałam zrobić w zeszłym roku, trochę dziwne że chcę to nadal zrobić " albo "Co też mi do łba wpadło, to chore było!". Na wszelki wypadek zapiszę wołami - cieszę się z gryplanowania, nawet jak nic mi z planów nie wychodzi bo czas pędzi a ja go nie mogę dogonić! Tak, gryplanowanie czyli życie in spe wypełnia mi sporą część życia teraźniejszego. Mam nadzieję że rozsądną część. Dżizuu, właśnie do mnie dotarło że ja słoikuję przyszłość ( dokonaną lub niedokonaną ) ! Ciekawe jak zareaguję na zawartość słoiczka po świętach, co z codziennika mojego powszedniego zostanie "zrealizowane", co "odpuszczone", co "uwierające" a co "to całkiem głupi pomysł był"?

↧

Szybka przebieżka przez wczesnokwietniowy Alcatraz - ciemierniki i hiacynty

April 6, 2017, 9:32 am

≫ Next: Codziennik - przedświąteczne porządki ensemble

≪ Previous: Codziennik - gryplany, gryplany

Ochłodziło się i dobrze, wreszcie temperatury bardziej stosowne dla tej pory roku. W ogrodzie hiacynty, hiacynty i jeszcze raz hiacynty, zapach niesie daleko. Cebulice i śnieżniki powolutku się kończą w miejscach w których były celowe sadzone, wyłażą za to całkiem niespodziewanie i pięknie kwitną kolonizatorzy Tyrawnika. Jak dla mnie całkiem miłe są te cebulicowe i śnieżnikowe siewki, nie sądziłam że Tyrawnik okaże się tak gościnny ( kiedyś usiłowałam siać na Tyrawniku zwykłe stokrotki ale guzik z tego wyszło ). Może pod moimi drzewami zrobi się kiedyś w kwietniu błękitnie po całości? Znalazłam też nieco rozsianych po ogrodzie zawilców greckich, cóś wyraźnie im podpasiło, co szczerze pisząc dość mocno mnie zdumiewa. Nie posądzałam zawilców greckich o jakąkolwiek ekspansywność w naszym centralnopolskim klimacie. Alcatraz czasem miewa takie fumy - jest miły dla roślin z cieplejszego klimatu a potrafi dać popalić swojakom, twardym roślinom które udają się wszędzie wokół tylko nie w moim ogrodzie. Hym, może dobrze że w zeszłym roku trochę dokupiłam tego greckiego dobra. Z doskoku doglądam teraz mój kapryśny ogródek, mam tyle innej roboty że nie bardzo wiem w co ręce wsadzić i gdzie łatać dziury ( czasem wręcz dosłownie - lokator wyjechany a w mieszkanku ruła wzięła i pękła w związku z czym ja latam jak starsza wiedźma na miotle ). Marzy mi się nieco spokojniejszy weekend ale bardzo konkretnych gryplanów ogrodowych lepiej na niego nie czynić, po co licho prowokować. Lepiej pozostać przy ulubionych gryplanach ogólnych.

Na Ciemiernikowszczyźnie całkiem miło choć ochów i achów nie wydaję z się. Ciemierniki kwitną w miarę porządnie ale pamiętam piękniejsze i bardziej masowe kwitnienia, mam wrażenie że niektóre sadzonki dopiero "zbierają się w sobie" - głównie te otrzepane niegdyś z torfowego substratu ( wszystkie "marketowce" sadzone w tym podłożu otrzepuje z niego przed sadzeniem do prawdziwej gleby, roślinom wyraźnie to służy, nawet ciemiernikom które nie lubią "procedur ogrodniczych" w okolicy korzonków ). Szczęśliwie wszystkie posadzone w Alcatrazie ciemierniki się odliczyły ( prawie wszystkie dorosłe kwitną ), Mamelon niestety miała mniej szczęścia ( spokojnie, postanowiła się pocieszyć lawendowo ). Po kwitnieniu zetnę szybko kwiaty ( znaczy kiedy tylko zaczną zmieniać kolor ) zasilę dolomitem przemieszanym z kompostem - niech rosną w siłę. Pod koniec miesiąca przesadzę ciemiernikowe siewki z ubiegłych lat na miejsca docelowe, w tym przypadku przygotuję dobre podłoże. Może za kilka lat Alcatraz będzie w dużym procencie Wielką Ciemiernikowszczyzną, taki pomysł nawet mnie się podobie. Na razie jednak siewki nie wyglądają na takie zbierające się do kwitnienia. Znaczy nie wiem co mi na rabatach zakwitnie, jakie pojawią się kolory i typy kwiatów ( mam wielką nadzieję na ciemierniki o kwiatach daliowych ). Poza tym jak już pisałam - dokupię "zwykłych" czyli Helleborus niger, prosty w obsłudze a efektowny. I to by było na tyle po szybkiej przebieżce.

↧

Codziennik - przedświąteczne porządki ensemble

April 9, 2017, 5:56 am

≫ Next: Czas magnolii

≪ Previous: Szybka przebieżka przez wczesnokwietniowy Alcatraz - ciemierniki i hiacynty

Mimo strasznych narzekań rodziny na pieską pogodę ( są nienormalni - temperatury rzędu dwudziestu paru stopni w pierwszej dekadzie kwietnia też są nienormalne w naszej strefie klimatycznej ) bezczelnie cieszę się z chłodniejszych dni. Ha, mam nawet coś jakby cień szansy na nacieszenie się zapachem fiołków. Fiołki wonne w tym roku zakwitały i przekwitały błyskawicznie, w ogrodzie ich kwiaty spotykam już tylko w bardziej cienistych miejscach, w półcieniu na fiołkowisku mało co się ostało. Dżedż dżdży co dobrze robi zielonemu i mojej cerze ( staram się nie pamiętać o tablicy Mendelejewa w ódzkim powietrzu ) jak tym angielskim ladys, wiecznie wystawionym na wszystkie dwieście pięćdziesiąt sześć rodzajów wyspiarskiego deszczu. No niestety z powodu dżdżu moje wizyty w Alcatrazie uległy skróceniu, o pracy ogrodniczej w ogóle nie ma mowy. Woń fiołków w mokrym powietrzu wyczuwalna śladowo, niestety , przyjdzie poczekać na dni bez deszczu.

Za to w pieleszach domowych zamiast kocurkowymi wydzielinami jedzie rzeżuchą, bowiem trenuję kontakt z naturą parapetową w wersji przedświątecznej. Taa, smrodowi wschodzącej rzeżuchy do zapachu fiołków tak daleko ja mnie do gwiazdy współczesnych wybiegów - ale zieloność świąteczna w formie ściętego ostrosłupa ubzdurała się rodzinie i Małgoś - Sąsiadce. Oczywiście nie obyło się bez ekscesów ze strony czworonożnej części rodziny - Lalenty poocierał się sznupą o obsiane ustrojstwo i łazi dumny z kiełkującą rzeżuchą w sierści na "policzkach". Ustrojstwo poszło do renowacji a ja drżę obecnie o los kiełkującego "żytka", kolejnej wielkanocnej obsiewki na którą cóś łakomie spogląda Szpagetka. Za oknami zielone buja ale nie ma to jak przeczyścić sobie żołądeczek czymś troskliwie pielęgnowanym przez pańcię. Felicjanowi ustawione na parapecie nowe zielonki się nie podobają, podżerać nie podżera ale usiłuje zwalić je na podłogę ( wygląda na to że ze względów estetycznych, bo choć smrodek rzeżuchowy zyskał jego uznanie to na parapecie nie powinno stać czy leżeć nic, poza rzecz jasna poduszeczką Felicjana, która to poduszeczka wraz z uwalonym na niej Felicjanem najlepiej pasuje do okna i parapetu ). Sztaflik i Okularia małpują kretyństwa Felka więc rozważam wyprowadzkę rzeżuchy i "żytka" na parapety Małgoś - Sąsiadki ( znaczy tej ich części nie obleganej przez koty ). W domu najwyższy czas na bukiety z żonkilami w roli głównej!

Każdej wiosny pojawiają się w domu, w dużej ilości, tzn. wszystkie wazony i nie tylko wazony zajęte przez żonkile. Stoją sobie zusammen do kupy z pędami brzozy, forsycji, wierzby a jakby się dało to i ze strusimi piórami bym je komponowała. Czasem mają solówkę i są takie same w sobie urodne. Nie ma że nie ma - początek kwietnia należy do żonkili. W domu należy, w Alcatrazie i owszem narcyzki długotrąbkowe popularnie zwane żonkilami występują ale raczej sporadycznie, łanów nie ma. Po pierwsze Alcatraz woli hołubić inne rośliny, po drugie nie mam specjalnie dużej ilości miejsc gdzie narcyzy czują się na tyle dobrze że ponownie kwitną i bezproblemowo przyrastają. Na takich stanowiskach sadzę ukochaną odmianę 'Thalia' czy pięknie pachnące poeticusy. Za to w domu wszelkie wariacje "florystyczne" w wykonaniu żonkili, innych narcyzków i moim wciskane są w każdy kąt pokojów czy kuchni, tylko łazienka od nich wolna bo "zbiory oceaniczne" zajmują tyle miejsca że nie m gdzie szkiełka z kwiatami ustawić. Nie myślcie że stoją sobie te żonkilowe urodności w cud wysprzątanym mieszkanku, wokół szaleje huragan zwany świątecznymi porządkami ( nienawidzę ) a mój prześwietny bałagan pięknie przyozdobiony kwiatami. Nie ma to jak radosna słoneczność kwiatów w towarzystwie świeżo wyżętej ściery do podłogi, ryczącego odkurzacza i płynu odkażającego. Miodzio! Kiedy narcyzki zasychają nadal są urodne, schowane dotrwają do czasu jesiennych bukietów z zasuszeńców. Tajemnicą trwania w moim zakoconym domu dużej ilości wazonów z żonkilami jest sprytne obciążenie pojemników na kfioty kamorami. Stosuję w szkiełkach nieprzejrzystych i ceramice, ku wielkiemu niezadowoleniu kotów rzecz jasna.

No bo oczywiście są tacy którym przeszkadzają i kwiaty i strasznie ale to strasznie przeszkadzają porządki. Sami nie wiedzą na co mają rzucać się w pierwszej kolejności - atakować odkurzacz czy wazon? Niektórzy zadowalają się przywleczeniem dżdżownicy i katowaniem jej na świeżo umytej podłodze, inni usiłują jedynym kłem który im jeszcze pozostał zagryźć odkurzaczową rurę ( naprawdę wyjmuję ten sprzęt od wielkiego święta, wolę wykonać porządki bez wsparcia mechanicznego niż oglądać Lalusiowo - Felicjanowe występy z odkurzaczem - rzecz jasna atakują kiedy odkurzacz jest martwy znaczy nie ryczy, chłopcy przestali się go bać jakiś czas temu, dziewczynki szczęśliwie nadal się go boją ). Jeszcze inni zalegają w umywalce i nie sposób ich stamtąd wykurzyć - Wielki Porządkowy, widzisz i nie grzmisz! A powinieneś, szczególnie wtedy jak porwana została i wywleczona w świat mikrofibra za nielichy pieniądz ( dwa ciemierniki w przeliczeniu ). Oto ustrojstwo zdobnicze okienne własnej produkcji - powiesiłam koty na brzozowej żerdce, tak zwane skryte pragnienia na wierzch wylazły. Wiszą stanowiąc dyskretne tło dla szkła z żonkilami.

↧

Czas magnolii

April 10, 2017, 1:22 pm

≫ Next: Ciasteczkowe odbicia czyli Ciotka Elka w akcji

≪ Previous: Codziennik - przedświąteczne porządki ensemble

No i się wzięło i się zaczęło, znaczy kwitną magnolie. Mieszańcowe soulengiany i te z Nowej Zelandii rodem jeszcze w pąkach a "nieznana pomylona" magnolka jak zawsze pierwsza pokazuje rozwinięte już kwiaty. Człowiek tylko paciorkuje do Muczenicy Dorofieji coby od mrozów magnolki chroniła, mało co mnie tak w ogrodzie boli jak zherbaciałe magnoliowe tepale. Jak na razie pogoda w kratkę ale o mrozach nie słychać, chyba kupię Dorofieji świeczkę albo coś - widać że moje sacra conversazione czyli ze świętymi obcowanie przebiega w tzw. przyjaznej atmosferze. Znaczy jakby łaskawość z góry spływała w sprawie magnolek. Tak mnie kusi żeby Dorofieji trochę głowę pozawracać potrzebami irysów ( no dobra, trzy świeczki ) ale boję się przesadzić. Nachalny petent może nawet świętą doprowadzić do furii i istnieje możliwość świętego wypięcia się na ogród ( i kto wie czy nie będę musiała palić ogarka dla takiego jednego co to ponoć wszystko potrafi załatwić ). Lepiej zatem głowę Dorofieji zostawić w spokoju, zawracanie zostawić sobie na przyszły rok.

Na drzewach kfioty na glebie też kfioty. Zeszłoroczne zakupy cebulowe wychodzą masowo, nie ze wszystkich jestem zadowolona. Zacznę od tych roślin, które nie sprawiły zawodu. Małe anemony greckie, pięknie biało kwitnąca odmiana 'White Splendour' - miodzio i to lipowy, niefałszowany. Są tak urodne że postanowiłam w tym roku jesienią dokupić sporo ich bulwek. Na razie chodzę po Alcatrazie i wykopuję siewki tych małych zawilców greckich które są u mnie "od zawsze" i usiłuję je grupować wg. kolorów kwiatów. Najwięcej wysiało się tych o jasnobłękitnych kwiatach, śliczne są ale biel i róż ( zewnętrzna strona płatków ) kwiatów odmiany 'White Splendour' bije na głowę te niebieskości. W zeszyciku zakupowym kolejna pozycja przybyła - taka z wykrzyknikiem dla zaznaczanie ważności.

Za to narcyzy trąbkowe posadzone w zeszłym roku okazały się typowymi wazonowcami. Nawet nie będę was i siebie męczyć nazwą tej odmiany, po prostu żadnych cebul z kwiatami w tym typie więcej nie kupię. Jakby to ten mój zakup określić - cywilizowany do bólu. Kwiaty i owszem urodne ale zupełnie nie z tych pasujących do Alcatrazu. Olbrzymie i ciężkie, na niewysokich pędach. Kwitnienie zaczyna się od żółci ( trąbka ) i kremu ( płatki ) by przejść z czasem w delikatną morelkę i czystą biel. No niby jest uroczo i gdybym takiego narcyzka spotkała ciętego, w pęczku czekającego w wodzie na zakup to kwiczałabym ze szczęścia. W wazonie prezentowałby się na pewno świetnie ale w moim ogrodzie wygląda jak sztuczny cmentarny żonkil. O ile te "cywilizanty" dotrwają do świąt to wylądują w domowych pieleszach ( mam nawet odpowiednie szkiełko dla nich ), w ogrodzie potrzebuję narcyzów o drobniejszych kwiatach, wystarczy że moje magnolie mają duże kwiaty.

Dziś posadziłam na miejsce docelowe nowego ciemiernika z Leroya. Bezczelnie podzieliłam go żyletką na dwie sadzonki ( lepiej nie naśladujcie jeżeli jesteście początkującymi ogrodnikami - ciemiernikom w korzonkach nie ma co grzebać bez odrobiny ogrodniczego doświadczenia ), obwęgliłam drzewnym żeby się nie paprało i szlus. Poprzedni dzielony ciemiernik świetnie się u mnie rozrasta ( pieję z zachwytu nad tym przyrastaniem sadzonek podziałkowych bo to taki o kwiatach typu daliowego ). Przy okazji naszłam w pobliżu wyznaczonego przeze mnie ciemiernikowego stanowiska dwie olbrzymie sadzonki "naturalne" czyli siewki. W przyszłym roku powinny już kwitnąć, niemal pękam z ciekawości jakie będą miały kwiaty. Oby tak dalej, mam nadzieje że to nie jedyna ciemiernikowa niespodziewanka w Alcatrazie.

Jutro rano przyjeżdża kontenerek, czeka mnie załadowywanie śmieci zusammen z Panem Andrzejkiem. Mój kręgosłup czuje co się święci i już dzisiaj urządza protesty, muszę położyć go spać ( znaczy on będzie spał a ja sobie film obejrzę w pozycji horyzontalnej ). Na dobranoc zamieszczam fotki hiacyntów. Obawiam się że jestem hiacyntowo uzależniona, już wiem gdzie jeszcze jesienią posadzę hiacyntowe cebule, he, he

↧

Ciasteczkowe odbicia czyli Ciotka Elka w akcji

April 13, 2017, 9:35 am

≫ Next: Obrządek wiosenny

≪ Previous: Czas magnolii

Są takie chwile w życiu mężczyzny kiedy bierze on rzeczywistość na klatę i z wymuszonym uśmiechem usiłuje myć własne, domowe okna. Są takie chwile w życiu kobiety kiedy poczucie że trzeba zrobić ciasteczka tak narasta że zamienia się w obsesję znieczulającą na wszystko co dzieje się wokół z wyjątkiem dulczenia męskiego i np. powoduje chęć wywalenia przez okno myjącego je mężczyzny za zadawanie kretyńskich pytań typu "To gdzie jest ten płyn?". Ciotka Elka wraz ze mną i przy akompaniamencie "odzwierciedlających stan tego ciężkiego umysłu" pytaniach Włodzimierza piekła kruche ciasteczka. Na dzień dobry zmodyfikowałyśmy nieco przepis. Receptura była bowiem tak słodyczasta że ilość użytego cukru mogła wywołać natychmiastową śpiączkę u cukrzyka. Wiem że kruche ciasteczka powinny być słodkie ale zamierzałam je przyozdobić więc bez przesadyzmu z tą słodkością ciasta.

Receptura jest taka - napij się kawy i ignoruj wszelkie prośby dotyczące sprawdzenia jakości sprzętu potrzebnego do mycia okien. Zarówno te jęczące jak i gromkie pokrzykiwania. Następnie wyciągnij stolnicę i wałek i przejdź się z tym drugim tak żeby myjący okna dokładnie widział uzbrojenie i zaniechał wszelkich prób nawiązania kontaktu. Weź kilogram mąki krupczatki i przesiej ją z proszkiem do pieczenia ( kup dobry, mnóstwo dziwnego badziewia teraz się spotyka ). Dwie kostki masła 250 - gramowe ( no na bogato ) posiekaj z oną mąką i dodaj sześć żółtek ubitych z niepełną szklanką cukru. przy szybkim wyrabianiu ciasta podlej około 250 mililitrów kwaśnej śmietany 18% i staraj się nie myśleć o przyszłości swoich tętnic i żył. Zagniecione ciasto podziel na kawałki i rozwałkowuj ( nie za grubo ale i nie za cienko ). Wykrawaj ciasteczka i piecz w nagrzanym jak do kruchego ciasta piekarniku aż zrobią się złote ( co piekarnik to inne pieczenie ). Skontroluj roboty okienne i obiecaj parę upieczonych ciastek "na przerwę przy kawie".

Przepis niby taki podobny do naszego starego przepisu na ciastka kruche ale zdecydowanie w nim więcej masła a mniej cukru. No ale słodkie ciastka z ozdóbstwami z lukru naprawdę nie mogą być zbyt słodkie. Co przystoi bezie nie uchodzi kruchemu ciastku. Foremki miałyśmy odpowiednie ( idealny prezent dla Ciotki Elki to wszelkie wykrawaczki i formy do ciast - w momencie otrzymania ćwierka ze szczęścia ja miziana pod bródką Szpagetka, w odróżnieniu do koty Ciotka Elka się nie ślini ). Teraz przystąpić można do zdobienia - cóś nie ufam ja barwnikom spożywczym z buteleczki, tubki i papierka. Jako tetryka ( żeńska forma od męskiego tetryk ) nie dowierzam nowinkom i preferuję starzyznę barwiącą typu szafran albo inna kurkuma czy sok z buraczka lub szpinaku. Zboczenie z wiekiem związane, jak to wiele skrzywień u mnie.

P.S. Cio Mary i Wujek Jo popierniczyli święta, nie wiadomo dlaczego postanowili złożyć na Wielkanoc zimowy domek z piernika ( nabyty o zgrozo drogą kupna ). Wujek Jo usiłował go dziś rano pracowicie zbudować, niestety wyraźnie mu nie szło - elementów konstrukcyjnych brakowało. Okazało się że Cio Mary zeżarła nielegalnie jedną ścianę nośną! Wujek Jo zapowiedział protestacyjne samobójstwo dokonane przez zażarcie się sernikiem. Cio Mary uparcie twierdzi ze z Wujka doopa nie inżynier bo z domku można było zrobić wiatę a dla Wujka Jo każdy pretekst jest dobry żeby dorwać się do sernika. Wśród rodziny panuje już błoga, świątecznie kłótliwa atmosfera, he, he.

↧

Obrządek wiosenny

April 14, 2017, 8:50 am

≫ Next: Belém znaczy Betlejem

≪ Previous: Ciasteczkowe odbicia czyli Ciotka Elka w akcji

No i nadchodzi nam czas obrządku wiosennego, tak, tak, prawdziwie nazywam to świętowanie po polsku. Zawsze w okolicy świąt nawiedzają mnie przemyślenia quasi religijne. Hym, zdaje się że należę do mniejszości która w ogóle ma na tematy religijne jakieś przemyślenia ( i nie ważne że są quasi bo nie myśli mi się o teologii a raczej o socjologicznej stronie religii, myślenie o duszyczkowych sprawach jest - pewnie to sprawka genów pradziadka księdza ). Katolicyzm obrzędowy jest silny przyzwyczajeniem do obrzędów, treść wierzeń jest dla większości mych rodaków mniej istotna co potwierdzają badania socjologiczne prowadzone przez instytucje opłacane "z prawa do lewa"że się tak wypiszę. Kraj mój rodzinny jest nie tyle katolicki co klerykalny, jego duchowość jest w gruncie rzeczy szczerze pogańska i nieszczerze upozowana na chrześcijanstwo ( problem Kościoła narodowego - oksymoron taki że aż zatyka ). Frasobliwy i Dzieciątko w jednym, Maryja Zawsze Dziewica, Pambuk i obecnie nieco mniej popularne grono świętych pańskich to jedynie przykrywka pod którą ukrywają się magiczne postacie z całkiem innego świata niż ten znany z kart Ewangelii. Wystarczy przypomnieć sobie góralskie bajanie o Panu Jezusku co po Tatrach chodził i wszystkie Matki Boskie Naszybne cudownie się ukazujące żeby ostrzec dobrych ludzi a od razu do człowieka dociera że żyjemy w kraju gdzie religijna wyobraźnia masowa żyje w konwencji prechrześcijańskich mitów. Prawda od lat znana wśród etnologów, socjologów i innych logów. Zresztą inaczej być nie mogło, wspomnę radosne umitycznienie chrystianizacji naszych ziem ( dwaj Aniołowie - "Cyryli i Metody", he, he - na postrzyżynach syna Piasta Kołodzieja ). Jakoś masowo nigdy nie przekroczyliśmy pewnego progu pytań o własną duchowość co było udziałem naszych słowiańskich sąsiadów z południa i wschodu. Jesteśmy religijnym ignorantami i po ignorancku się zlaicyzujemy ( tak samo płytko jak płytkie jest polskie chrześcijaństwo w wydaniu powszechnym czyli katolickim ). Przedziwne że uchodzimy za naród chrześcijan, śmiem twierdzić że naszą religią narodową jest ignorancja z lekka zabarwiona oportunizmem. Stąd pewnie to przywiązanie do symboli które ma nam ułatwić udawanie że wiemy w co wierzymy. Od dawna usiłujemy wmawiać światu że jesteśmy kimś innym niż jesteśmy. Długa tradycja, jeszcze sarmacka, he, he. A magiczność w nas nadal siedzi i jak ten diabeł Rokita co i raz ze spróchniałej "wierzby szczerzepolskiej" wyłazi. No to Kochani, wesołych świąt i za zdrowie Święconki, prawdziwej bohaterki obchodów polskich świąt Wielkiej Nocy.

↧

Belém znaczy Betlejem

April 17, 2017, 8:00 am

≫ Next: Podstępny ziąb czyli Alcatraz przymrożony

≪ Previous: Obrządek wiosenny

Belém czyli zwiedzanie Mosteiro dos Jerónimos, pomnik i dreptanie do Torre de Belém - bardziej oklepanej trasy przez tę dzielnice dzisiejszej Lizbony nie da się wymyślić. A jednak nasza przejażdżka do Belém okazała się bardzo udana. Myślę że sekret tego sukcesu stanowiła pora dnia i niegroźny dla mieszkańców Europy Środkowej chłodek ciągnący od Atlantyku. Nie da się ukryć że lekko wstawione po almoço podlanym dobrym winem urządziłyśmy sobie południową sjestę zamiast pieczołowicie dreptać z resztą turystów w porze kiedy ciężko Portugalczyków spotkać na ulicach Lizbony. Chrapało się cudownie i cóś ciut późno nam się przypomniało że muzeumy pracują w tym kraju przeważnie do godziny siedemnastej. Dotaczałyśmy się z naszej górki ( na szczęście nie wężykiem ) w kierunku Cais do Sodré, takiego punktu z którego właściwie da się dojechać wszędzie w Lizbonie ( drugi lizboński "węzełek" zlokalizowałyśmy na Praça Martim Moniz ). Nie dotoczyłyśmy się do celu bo wdzięcznie machając łapiętami zatrzymałyśmy wcześniej autobus jadący przez Belém ( w Lizbonie na autobusy i tramwaje się macha, z metrem nie próbowałyśmy bo straszyłam Mamelona konsekwencjami mogącymi wynikać z jazdy kolejką podziemną w rejonie sejsmicznie aktywnym - Mamelon zobaczyła ruinki klasztoru Karmelitów i zaniechała tematu jazdy metrem w Lizbonie ).

No i pojechali wzdłuż Tagu do miejsca skąd wypływali żeglarze w świat daleki i niepoznany. Bo na rejsy dalekomorskie nie wypływało się z Lizbony tylko z leżącego bliżej Atlantyku Belém. W tej osadzie podlizbońskiej w czasie jej świetności był port, komora celna z więzieniem dla przemytników ( to właśnie owa słynna wieża Belém ) i łańcuchy rozciągnięte w poprzek rzeki, uniemożliwiające wypłyniecie na Atlantyk i wpłynięcie w ujście Tagu bez uprzedniego rozliczenia się z królem. Belém było prawdziwym oknem na świat Portugalii, Lizbona zaś najpiękniejszym jej salonem. Ludzie od dawna osiedlali się w tym miejscu, najstarsze ślady ich bytności pochodzą z głębokiego paleolitu. Może dlatego że takie zachęcające do osiedlania otrzymało nazwę wysoko cenioną wśród wyznawców trzech wielkich religii - Bethlehem - Betlejem - uszczegółowioną w czasach późniejszych jako Santa Maria de Belém a następnie skróconą do zwykłego Belém. Osada złożona z Belém i przylegającej do niego malutkiej wioszczyny Aldeia do Restelo gdzieś tak od XIV wieku zaczęła się wyraźnie rozrastać w kierunku wschodnim, czyli ciążyła ku Lizbonie. W mieście królewskim rzecz jasna zainteresowano się tym strategicznym a rozbudowującym się punktem nad Tagiem i Infante Dom Henrique, o Navegador znany u nas jako Henryk Żeglarz postanowił zbudować w tym miejscu port z prawdziwego zdarzenia i przy okazji wznieść kościół pod wezwaniem Marii Panny, coby lud mauretańskiego pochodzenia osiadły w Belém i Aldeia do Restelo otoczyć opieką Najświętszej Panienki. Od tego to czasu to miejsce było znane jako Santa Maria de Belém.

Henryk nigdy nie został królem Portugalii a jednak Portugalczycy z lubością zaliczają go w poczet władców. Na pewno był postacią nietuzinkową i na pewno to on i jego otoczenie stali za zwrotem gospodarki Portugalii ku morzu, co najpierw zapewniło jej imperialną świetność a nieco później takie problemy ekonomiczno - demograficzne że potrzeba było edyktów królewskich zakazujących migracji Portugalczyków do kolonii ( o sprawie niemal całkowitego uzależnienia gospodarki imperium od niewolniczej pracy ledwie napomknę ). Heniek samo Dobro albo Heniek samo Zło, he, he - zależy od punktu widzenia. Przydomek Navegador został mu nadany dopiero w XIX wieku za sprawą dwóch niemieckich historyków - Heniricha Schaefera i Gustave de Veera. Romantyczny przydomek spopularyzowali historycy brytyjscy i tak Infante Dom Henrique, książę Portugalii, czwarty syn króla João I z rodu Aviz stał się legendarnym Henrykiem Żeglarzem, który jak ten pilot portowy wyprowadził Portugalię na szerokie oceaniczne wody za którymi leżały ziemie przyszłych kolonii. Sam Infante biegły w czytaniu map, zainteresowany budową okrętów ( przypisuje mu się wynalezienie karaweli, statku zdolnego do rejsów oceanicznych ) za daleko sobie nie popływał. Dwie wyprawy do północnej Afryki to na początku XV wieku nie był znów taki wyczyn, bardziej należałoby szanować książęcą umiejętność organizowania środowisk tworzących szkolnictwo morskie ( i szkolnictwo w ogóle - Henryk a uniwersytet w Lizbonie to temat rzeka ) czy też tworzenia klimatu sprzyjającego eksploracjom. W każdym razie Portugalczykom Henryk Żeglarz jawi się jako "twórca imperium", trochę za sprawą propagandy z czasów rządów Salazara i spółki, które jak to z kiepskimi rządami bywa usiłowały przykryć swój brak umiejętności zarządzania krajem tzw. wielką historią, często gęsto naciągając fakty historyczne do granic możliwości uznania czegoś za zdarzenie autentyczne ( a przez to czyniąc ze wzniosłego śmieszne - taa, skąd to znamy ).

Jednak to nie za sprawą księcia Henryka powstały dwie najsłynniejsze budowle Belém tylko za sprawą króla Manolo I. Mosteiro dos Jerónimos czyli klasztor św. Hieronima i Torre de Belém czyli wieża Belém, będąca komorą celną, więzieniem i strażnicą w jednym. W 1496 roku dobry król Manolo zwrócił się do Stolicy Apostolskiej o wydanie zgody na budowę dużego ( czytaj olbrzymiego - Manoel pojechał na całego ) klasztoru w miejscu kaplicy Zakonu Chrystusa. Prace rozpoczęły się dnia 6 stycznia roku 1501 lub 1502 - zdziwne ale znamy datę dzienną a rok rozpoczęcia budowy nie jest nam znany. Klasztor został zbudowany z wapiennych skał z kamieniołomów znajdujących się nieopodal Belém, budowa głównego założenia trwała około stu lat - już samo to świadczy o wielkości tego klasztoru. Ogólną koncepcję budynku stworzył Diogo de Boitaca, gdzieś tak koło roku 1513 wiadomo było jak kolosalne jest to założenie ( król dokupił grunty, he, he ), jednak dopiero włączenie do gry João de Castilho, genialnego koordynatora budowy i speca do zarządzania ludźmi jakbyśmy go dziś określili, sprawiło że mury klasztoru zaczęły naprawdę rosnąć. To ta umiejętność dobrego rozplanowania robót w miarę szybko pozwoliła wznieść pierwszy duży halowy kościół w Portugalii ( technicznie sprawa prosta nie była - to od razu rzuca się w oczy gdy widzi się wysokość kolumn podtrzymujących strop bez pomocy przypór, jak to w wypadku tak wysokich i szerokich budynków zazwyczaj miało miejsce ), dobudować piętro z kolejnymi cud arkadami wokół klasztornego dziedzińca, wykonać dwa niesamowitej wręcz urody portale ( tzw. osiowy i południowy ) i jeszcze parę innych rzeczy zrobić. Kiedy w 1530 roku Castilho przestał pracować przy klasztorze był on w zasadzie w dużej części wykonany. Dziesięć lat później pieczę nad dokończeniem klasztornego budynku podejmuje Diogo de Torralva ( pracować będzie do roku 1551 ). To tych trzech wymienionych mistrzów architektury w największej mierze zadecydowało o wyglądzie budynku klasztoru. Z masy kamienia stworzyli koronkowo lekką budowlę uznawaną za jedno z najpiękniejszych założeń klasztornych na świecie, no i rzecz jasna apogeum stylu manuelino.

Uroda dziedzińca klasztornego wręcz zatyka, żadne zdjęcia jej nie oddają ( z architekturą jest jak z górami - zdjęcia spłaszczają, nie oddają skali i powodują tylko namiastkowość odczuć ). Niestety, jeżeli chcecie naprawdę nacieszyć oczy urodą Mosteiro dos Jerónimos zostaje wam udać się do Belém, bynajmniej niewirtualnie. Nawet najlepsze zdjęcia ( a moje takowe nie są ) nie pokażą jaki jest ten budynek w rzeczywistości. Tak, tak, żeby uwierzyć trzeba zobaczyć. W architekturze manuelino jest w ogóle coś nierealnego, mającego coś z marzeń sennych. Ta doprowadzona do doskonałości sztuka gotyckiego budowania skojarzona z przedziwnym repertuarem zdobniczym - pół gotyckim, średnio mauretańskim, cytującym styl plateresco, pełny motywów związanych z morzem, jak choćby ten ze skręconych lin okrętowych, który być może zawędrował na portugalskie ziemie wraz z Fenicjanami, dawno, dawno temu. To tak jak z architekturą mogolską w Indiach - nie do powtórzenia, można cytować ale oryginałom nic nie dorówna ( o czym przekonują liczne budynki w Anglii i nie tylko w Anglii ). Styl neomanuelino w jakim wzniesiono tzw. długi budynek ( dzisiejsze Muzeum Archeologiczne i Muzeum Morskie ) jest raczej swobodną interpretacją motywów niż nawiązaniem do konstrukcyjnej strony starego stylu, no nie ta jakość że się tak wypiszę. Klasztor i kościół został sfinansowany z pieniędzy które przyniosły wyprawy do koloni ( kochane podatki, dobry król Manolo nie opodatkował tylko tego na co miał monopol ) i był świątynią dla tych "co na morzu". Tam za nich się modlono i tam składali dziękczynne wota po szczęśliwym powrocie z wyprawy. Zakon hieronimitów był w posiadaniu budynku aż do roku 1834, kiedy w wyniku kasaty zakonów własność zakonna przeszła na rzecz skarbu państwa. O ile na terenach polskich kasaty zakonów w XIX wieku były sprawą zaborców o tyle w Portugalii powstał już w XVIII stuleciu silny ruch antyklerykalny, który stopniowo zdobywał coraz większe poparcie społeczne. Kościół Katolicki postawił na złego konika, znaczy sprzymierzył się z środowiskami popierającymi monarchię absolutną i źle się to dla niego skończyło. Kasata zakonów była uwieńczeniem postępującego procesu ograniczania własności i politycznej władzy Kościoła Katolickiego, po wygranej przez liberalnych zwolenników monarchii konstytucyjnej ( ach ci masoni ) wojnie domowej postanowiono postawić kropkę nad i. Co ciekawe sprawa dotyczyła wyłącznie zakonów męskich, mniszki żyły sobie w spokoju aż do roku 1862 kiedy ustanowiono że po śmierci ostatniej z zakonnic konkretnego klasztoru stanie się on własnością państwową. I tak zakony które stworzyły w dużej mierze to co nazywano Królestwem Portugalii zniknęły jako licząca się siła z kart historii tego kraju.

Hym, wiem, lekkie zdziwko kiedy myślimy o kraju w którym znajduje się Fatima, ale kiedyś tam badacz kultury Gilberto Freyre stwierdził że merkantylizm jest cechą mentalności portugalskiej. No a wiadomo - Fatima to złoty interes, czegoś takiego nie da się ignorować nawet jak niespecjalnie jest się religijnym. W ogóle katolicyzm portugalski był i jest swoisty - np. swego czasu poganiano świętych do protekcji których się odwoływano. Najpierw były wota i prośby, potem przyspieszanie wykonania zadań przez świętego. Metody poganiania były zróżnicowane - od wieszania obrazka bądź figury "głową do dołu" za spóźnienie lekkie do przetrzymywania w nocniku za opóźnienia długoterminowe, święci w Portugalii nie mieli łatwo. Czasem było tak ciężko że trudno było jeszcze pozostać świętym, takiemu na przykład São Gonçalo groziło ocieranie lubieżne przez kobiety pragnące zostać matkami i impotentów. Niebezpieczne to życie pośmiertne, oj niebezpieczne. Dystansu Portugalczycy do świętych nie mieli a i do ewangelicznych postaci stosunek taki swojsko przyziemny. W jednym ze sklepów Lizbony naszłyśmy tak przedstawioną ucieczkę do Egiptu - figura Józefa w arabskim nakryciu głowy siedzi za kierownicą citroena żółtego jak cytryna, na tylnym siedzeniu Madonna z Dzieciątkiem przeglądają smartfona. Jednak to pryszcz przy Matce Boskiej Quadowej czyli Maryi wraz z Dzieciątkiem Jezus przypiętym pasami do fotelika umieszczonego na quadzie. Takie dzisiejsze cóś te figurki, na Maryi ciuszki biało - niebieskie ale głowy bym nie dała czy ta niebieskość to nie jeansowa. Trochę to dalekie od tego jak wyobrażamy sobie tu w Polsce świętości po iberyjsku, nic w tym ze starohiszpańskiej rozmodlonej ekstazy i poczucia nadziemskiego majestatu. Nie ma jednak czemu specjalnie się dziwić, Portugalczycy sami o sobie mówią że bywają realistycznie przyziemni i mają nieco specyficzne poczucie humoru ( coś w tym jest - ostatnie auto da fe przeprowadzili w XVIII wieku na księdzu katolickim za wsteczność i przeszkadzanie reformom Pombala ).

Przyznam że kiedy dreptałam po krużgankach klasztornych zalęgła się we mnie myśl że Portugalczycy wierzyli niegdyś bardzo, bardzo mocno, z intensywnością ludzi wystawionych na działanie żywiołów ( tak wierzą górale czy ludzie morza ). Takie obcowanie codzienne ze sferą sacrum sprawia że ona z czasem powszednieje, staje się codziennością a w końcu przestaje być sferą sakralną. Cóś nie wierzę że tylko Wielkie Trzęsienie Ziemi w Lizbonie rozpoczęło proces laicyzacji życia społecznego. Owszem, oświecenie i tak dalej przyczyniło się do przyspieszenia procesu który musiał rozpocząć się wcześniej, choćby od przenikania się wierzeń zapoczątkowanego w XVI wieku ( mam tu na myśli zarówno hinduizm jak i wierzenia plemienne Afrykańczyków czy Indian mieszające się z katolicyzmem portugalskim nie pozbawionym elementów obrzędowych związanych z islamem czy judaizmem ). Tak, tym właśnie dla mnie jest ten dziedziniec klasztorny - modlitwą i opowieścią o jej mocy pokonującej Ocean, zapisaną w kamieniu prehistorią wszystkich kreolskich budowlanych koronek Nowego Orleanu, Hawany, kościołów w Goa i Makau, tęsknotą za Nieznanym i próbą pokonania przed nim lęku. "Ocean który świat otacza wzywa nas. Płyńmy na Wyspy Szczęśliwe." - o ile mnie pamięć nie myli to Horacy tak pięknie pisał o tym stanie ducha gnającym nas na poszukiwanie Rajów, tych wszystkich szczęśliwych miejsc gdzie nas nie ma. Krużgankowy dziedziniec klasztoru w którym Vasco da Gama spędził ostatnią noc przed swoją wielką wyprawą do Indii jest jakby kamienną wersją słów Horacego.

Trafiłyśmy cudownie, ostatni zwiedzający, żadnych dzikich tłumów z telefonami na kijaszkach patałętających się po przepięknych krużgankach w celu znalezienia miejsca na tle którego własny ryjek zrobi się światowy, elegancki, na czasie i w ogóle "obieżyświacki". Cisza i spokój, coś co przynależne jest klasztornym dziedzińcom. Niespiesznie włóczyłyśmy się po tym miejscu podziwiając zarówno jego ogrom, doskonałość konstrukcji jak i niesamowite, fantastyczne szczegóły kamieniarki. Bestiarium ozdabiające filary krużganków dziedzińca warte jest dłuuugiego i spokojnego spaceru, poświęciłyśmy włażenie na pomnik i zwiedzanie Torres de Belém "od środka"żeby móc jak najdłużej pobyć wśród smoków, "abizjan", syren rodzaju męskiego i lwów z podejrzeniem trwałej ondulacji na grzywach. Nieco tą bajkowością przypominały mi te płaskorzeźby, późno renesansowe, na wpół ludowe ozdóbstwa kamieniczek w Kazimierzu Dolnym. Te portugalskie płaskorzeźby co prawda o wiele subtelniejsze ale bajkowy urok jest tego samego pochodzenia - wyobraźnia ledwie spętana obowiązującymi formami przedstawień. Po dziedzińcu kościół i klasztorny refektarz były deserkiem po wystawnym obiedzie. Oblookałyśmy z ciekawością i należytym "szaconkiem" ale z powrotem wymiotło nas na dziedziniec. Koronki w wapieniu miały dla nas solidną moc przyciągania. No cóż, wylazłyśmy ostatnie, eskortowane przez nieco podejrzliwego strażnika ( miał niemal wypisane na twarzy "Ciekawe dlaczego się nie focą na tle?" ).

Oczywiście wiedziałyśmy że wszystkiego w Belém wartego uwagi za pierwszym podejściem nie obejrzymy ale przyznam że oko leciało mi w stronę widocznych parkowych palm, potem gdzieś haczyło o Centrum Kultury Belém czyli Centro Cultural de Belém gdzie znajduje się Museu Colecção Berardo ( mają świetną kolekcję sztuki nowoczesnej ) a Mamelon coś tam mruczała o najsłynniejszej wersji pastéis de nata czyli pastéis de Belém o których napiszę przy okazji wspominek lizbońskich słodyczy, a które można nabyć w najsłynniejszej bodaj lizbońskiej cukierni. No cóż nie można mieć wszystkiego, podreptałyśmy w stronę Padrão dos Descobrimentos czyli Pomnika Odkrywców. Pomnik powstał w roku 1939 za sprawą architekta José Ângelo Cottinelli Telmo i rzeźbiarza Leopoldo de Almeida jako tymczasowa konstrukcja ( "latarnia morska" ) z okazji otwarcia portugalskich Targów Światowych w czerwcu 1940 roku. Trwałą konstrukcję postanowiono postawić w roku 1958 żeby w roku 1960 uczcić pięćsetne urodziny Henryka Żeglarza. oczywiście spóźnili się z oddaniem, jak to w gospodarce centralnie planowanej bywa plany im się nie spięły i postanowili że oddadzą pomnik parę lat później wraz z całym placem jako Wielkie Założenie Ku Chwale ( tak w ogóle to Salazara już dawno wymiotła historia kiedy otoczenie pomnika zostało oddane do użytku ).

W międzyczasie zeszło się z tego świata panu Cottinelli Telmo i zastąpił go pan António Pardal Monteiro, którego dziełem są między innymi wewnętrzne pomieszczenia pomnika. Wiem że pomnik to wspomnienie po epoce Salazara ale ta gigantyczna struktura z pobrzmiewającym Art Deco w żaglach zwyczajnie mi się podoba. Takie limfatyczne gusta mam że nawet realistyczny Heniek z karawelą ( nie karabelą ) w dłoniach i cała masa postaci z Magellanem, Vasco da Gama i Diasem, Cabralem na czele mnie się w tym wszystkim podobie. Oczywiście pod pomnikiem calçada czyli mozaika z kamiennych kostek z przepięknym fragmentem mapy świata z koloniami należącymi do hiszpańskiej i portugalskiej korony. Do wnętrza pomnika nie wlazłyśmy ( chińska wycieczka i mało czasu ) tylko podreptałyśmy wolnym krokiem w stronę Torre de Belém. A potem niemniej wolniutko ruszyłyśmy w kierunku naszej bazy w Alfamie, czując że zwiedzanie Belém to my ledwie zaczęłyśmy.

↧

Podstępny ziąb czyli Alcatraz przymrożony

April 19, 2017, 10:48 am

≫ Next: A hard night's day

≪ Previous: Belém znaczy Betlejem

No i się wzięło i się porobiło i w ogóle i kto to słyszał. Koty złe, Alcatraz przymrożony a i we mnie narasta agresja ( Muczenica Dorofieja w niełasce, jak tak dalej pójdzie rozważę portugalskie metody postępowania ze świętymi ). Mrozi, śnieży, pluszy, no pogoda jest absolutnie źle wychowana - to są ekscesy! Ja rozumiem w maju sprawki trzech ogrodników i nieznośnej a chłodnej Zofiji ale druga połowa kwietnia to powinna być bardziej wiosenna. Mam na myśli słonko, motylki, pszczółki i kwitnące tulipany a wszystko to w powietrzu które nie przypomina tego lodówkowego. Alcatraz też jest obrażony, głównie z powodu magnolii i młodych igiełek modrzewi. Wygląda smętnie, nawet focić mi się go nie chce ( inna sprawa czy chciałby żeby foty takiej jego kondycji pojawiły się jakby nie było w publicznym obiegu ). Ech, ciężko nam z taką aurą. Mam wkopane co prawda nowe róże ale musiałam kopczyk zrobić leciutki bo to delikatesy a tu przymrozki. Przyszły nowe irysy z Australii, które muszą grzecznie poczekać na sadzenie. Razem z nimi przyszła smętna wiadomość że to chyba były ostatnie zakupy w szkółce Tempo Two bo Barry wygląda emerytury. Cóż kończy się pewna epoka w irysowym światku, dla mnie smętek bo lubiłam te nietypowe łączenia kolorów, rozwijanie barw kwiatów wraz z ich wykwitaniem i inne "blythowskie" smaczki. No a teraz wzięło i się utło. Może czas na nowe miłości, takie irysy Antona Mego na ten przykład. Teraz jednak snuje gryplany nasadzeniowe, niby już wiedziałam w momencie składania zamówienia gdzie który irys będzie rósł ale to było przed zamówieniem amerykańskim, które zmieniło moje irysowe plany. Teraz mam dylematy i w ogóle. 'Sherbet Bomb' nieco namieszał, najchętniej posadziłabym go w okolicach 'Bratislavian' albo 'Zlatovlaska', odmian Mego o trochę podobnej kolorystyce. Taa, tylko miejsce przy nich jest już zajęte a nie będę przesadzać irysów TB w kwietniu. Zostaje mi posadzenie nówek na "tymczasie" a potem w sierpniu przesadzanie. Na razie na stałe miejsce powędruje tyko piękna odmiana Keppela 'Friendly Advice' ( którą Mamelon określiła swego czasu jako irys o kwiatach w kolorze "zdechły beżo - różowo - lila" ). Do Mamelona mają przywieźć nowo zamówiono lawendy, rzecz jasna i dla mnie jest tam parę sztuk do obsadzenia piaszczystych części podwórka. No zrobi się u mnie w lipcu na przyszłej Suchej - Żwirowej jasno fioletowo - niebieskawo, znaczy jeszcze bardziej niż było. Coś mam wyraźną potrzebę chłodnych kolorów w lipcu, chyba nie przesadzę z tym "niebiewskościami"? Na razie jednak nic nie będę sadzić, poczekam aż przejdzie wielki ziąb siedząc w domowych pieleszach, starannie obłożona kotami. Teraz jest na wszystko ogrodowe za zimno, na wszystko!

↧

A hard night's day

April 21, 2017, 10:33 am

≫ Next: Pastéis de nata czyli słodkości Portugalii

≪ Previous: Podstępny ziąb czyli Alcatraz przymrożony

No i wyleźliśmy masowo do ogrodu coby strat dopatrzyć. Ja wgapiałam się w rośliny, kotostwo w pustkę po kolegach, których mróz wygnał w cieplejsze miejscówy sąsiedztwa. Co prawda Laluś się klusił i przylepkował bo najlepiej w taką pogodę doglądać Alcatrazu z poziomu moich ramion tak żeby inne koty "zazdraszczały" ( no chyba że zobaczy się cóś naprawdę interesującego, to wtedy myk, myk i kot błyskawica ) ale reszta stadka doglądała ogrodu kulturalnie na własnych łapkach, bez zwykłego w takich razach robienia Lalusiowi nachalnej konkurencji. Pocieszająco myślę sobie że może szlag trafił kleszcze ( preparaty przeciwko nim coraz mniej skuteczne ) bo pocieszać się trzeba. No jest tak sobie - mogło być gorzej ale bez strat się nie obyło. O magnolii kwitnącej rozpisywać się nie będę, wiadomo tepale w kolorze herbaty i to bynajmniej nie chińskiej słabizny a porządnej indyjskiej, parzonej po angielsku. Na szczęście soulengiany i reszta w mocno zwiniętych pąkach ( no 'Alexandrina' niestety cóś bardziej się rozwinęła ) więc straty jakby mniej widoczne, co nie oznacza że ich nie ma ale napawa nadzieją że nie są to szkody straszliwe, skutkujące chęcią oberwania kwiatów. Liście magnolii Siebolda tragedia, wiem że odbiją ale roślina będzie się musiała dodatkowo wysilić co na pewno przełoży się na jakość kwitnienia. Kielichowce wyglądają dobrze , takoż kaliny i halesia i stewartia, zenobia i fotergille. Jeśli chodzi o magnolię grandiflorę to wygląda jakby nie wyglądała i przyznaję że zaczynam nieco się o nią martwić. Na poziomie przyziemia też jest różnie, większości roślin przymrozek nie zaszkodził ale są tzw. bolesne wyjątki. Solidnie oberwały bergenie orzęsione, kwiaty skapcaniały a świeżo wychodzące liście zrobiły się papkowate. Nigdzie nie widzę ułudki kapadockiej, zazwyczaj wychodziła nieco później więc sądziłam że pokaże się teraz. No cóż to chyba do zwalenia na zimę a nie na obecny przymrozek, choć kto wie czy jej wzrostu nie zahamowała obecna aura.

Kiedy oglądałam zdjęcia z ogrodu Megi miałam wrażenie że ódzka wiosna nie galopowała tak szybko jak ta na południu Polski, oceniam że jest tak zamrożona na dzień 15 - 20 kwietnia. Czyli przyroda jakby korygowała te letnie szaleństwa aury z przełomu marca i kwietnia. W centralnej Polsce znaczy jest tak jak powinno być i tylko człowieka złość bierze że te przymrozki nie pojawiły się przy końcu marca zamiast nadmiernej jak na tę porę roku ciepłoty a teraz mrozi magnoliowe kwiaty zamiast słodko grzać kocie doopki. Ech, zawsze coś nie tak! Po południu korzystając z rozkosznych 7 na plusie postanowiłam nie tyko się wgapiać w ogród ale postraszyć niektórych sekatorem. Trochę późno zabrałam się do przycinania tawuł japońskich ale szczerze pisząc zapomniało mi się o nich. Jak juz sobie przypomniałam to zafascynowana brzozowymi baziami nie ruszałam krzaków których kolory liści tak fajnie grały z baźkami. Teraz na brzózce 'Youngi' wspomnienie po wisiorkach, więc sekator poszedł w ruch. Przy okazji z lekka skorygowałam co tam było do skorygowania u brzózki, śmiem twierdzić że teraz parasol wygląda bardziej elegancko. Rzez jasna korekta nie była z tych solidnych, raczej takie kosmetyczne pitu, pitu. W końcu brzózka to nie wierzba. Jednak dzięki tej kosmetyce rosnące w pobliżu brzózki rośliny będą miały nieco więcej światła. Na więcej niż przycinanie i porządkowanie iglakowiska na przedniej części podwórka się nie zdobyłam, a to za sprawą smętnego odkrycia. Felicjan doprowadził mnie niczym pies tropiący do ciałka tego dużego jeża, który pojawił się u nas późnym latem zeszłego roku. Jeżu się wzięło i odeszło, z przyczyn nieznanych. Zarządziłam pogrzeb pod brzózką, w asyście wszystkich kotów ze szczególnym uwzględnieniem Felicjana jako naczelnego żałobnika ( Felicjan z bliżej nieznanych mi przyczyn uwielbia jeże ). Na pogrzebie łezki zaczęło ronić niebo, więc szybko wróciliśmy do domu żeby się nie przeziębić jak to na pogrzebach bywa.

W domu prawdziwa stypa z wołowiny. Taa, Felicjan wymagał wsparcia duchowego - zignorował zapraszające ryczenie Ocelota 2, który niespodziewanie pojawił się pod oknem wywabiając koty na dwór - w normalnych warunkach odbyłby się konkursu "Kto kogo wyryczy z ogrodu?". Teraz po uporządkowaniu zdjęć z których większość była "wietrznie" rozmazana, wklejam co lepsze żeby było widać co kwitnie w ogrodzie i na podwórku. Głównie szaleństwo barwinkowe ( chyba zbiorę się do postu poświęconego barwinkom wszelakim ), kwitnienie miodunek, nadchodzące szaleństwo szafirków. Zdjęć całościowych na lekarstwo bo, ledwie jedna rabata iglakowa przy której dziś działałam podeszła mi pod obiektyw. W dodatku tak nie do końca ona dopracowana, przede mną solidne przycinanie forsycji ( no mus, żeby forsycja w przyszłym roku należycie wyglądała ). Może porobię przy tych forsycjach jutro, w końcu Ocelot 2 się pojawił z wyraźną chęcią do zabaw na świeżym powietrzu, więc kto wie może pogoda będzie nieco bardziej sprzyjała ogrodowaniu. Nawet jakby miało być tak jak dziś po południu to nie będzie źle. Tak, gryplan jest taki - jutro dalej będę straszyć sekatorem i wkopię moje nowe, australijskie irysy. Przygotuje też miejsce pod nowe lawendy. Nacieszę się ogrodem i postaram się nie zwracać uwagi że 10 stopni Celsjusza to nie jest wymarzona aura w trzeciej dekadzie kwietnia.

Ba, znalazłam nawet dobrą stronę tego wiosennego zimna. W chłodniejszym powietrzu nie rozwijają się tak szybko liście jarzęba mącznego. He, he, nawet w pierońsko zimnym kwietniu można znaleźć jakieś pozytywy, uwielbiam liście dereni syberyjskich i jarzębów w takiej fazie w jakiej są teraz.

↧

Pastéis de nata czyli słodkości Portugalii

April 23, 2017, 9:18 am

≫ Next: Barwinki znane i mniej znane

≪ Previous: A hard night's day

Pogoda jest taka że można zacząć wyć do księżyca, zimno że po godzinnej pracy w ogrodzie czuję że muszę co najmniej gorącej herbaty się napić, a kto wie czy i rozgrzewającej nalewki od Ewandki nie chlapnąć. Wiatr paskudny, przenikliwy a lodowaty, ręce grabieją, nos czerwienieje bez wpływu alkoholu - no tragedia. Trzeba się pocieszyć czym prędzej, najlepiej czymś słodkim. No to wracamy do Portugalii i jej słodyczy, nie tylko tej klimatycznej.
Oczywiście najbardziej znane są pastéis de nata masowo wyrabiane w Portugalii na podobieństwo słynnych pastéis de Belém. To chyba najbardziej znane ciacho rodem z Lizbony ale nie jedyne do kupienia w pastelariach czyli ciastkarniach lizbońskich. Mnóstwo tam innego dobra, bolinho Espera Marido ( nie mylić z deserkiem pudim Espera Marido ) co w tłumaczeniu wygląda intrygująco - ciasteczka ( one smażone więc cóś jakby pączuszki ) czekając na męża tak by to chyba na polski można było przełożyć, słynne brzuszki anielskie Papos de Anjo, czy Toucinho da Madre Abadessa czyli słoninka Matki Przełożonej i bolo Joana - oba ciasteczka rodem z Convento de Santa Clara w Évora w prowincji Alentejo. Do tego boczuś z nieba a konkretnie to z rejonu Algavre - Toucinho do céu.

Wiadoma rzecz stolyca, dostanie się w cukierniach niemal wszystko co słodko dobre w Portugalii ( choć znawcy twierdzą że oryginały prowincjonalne biją na głowę te lizbońskie ) lub co ma kolonialne pochodzenie ( mniam, słodkości Brazylii zmulaciałe od czekolady i cynamonu ). Skąd te piękne nazwy - z zakonów, wszystkie wymienione przez mnie słodycze urodziły się w z jakimś convento. Rzecz jasna sporo w tych katolickich słodkościach wspomnień po Maurach, są na ogół bardzo słodkie. Jeden z włoskich podróżników odwiedzający Portugalię w XVI wieku stwierdził że portugalskie jedzenie to nadmiar cukru, cynamonu, przypraw korzennych i jaj. Ten nadmiar ma na pewno orientalne korzenie. Życie zakonne w dawnej Portugalii było podobne do życia "za kratą" w innych krajach Europy, w końcu zakonnice i zakonnicy na całym kontynencie wyrabiali żarciucho, którego sprzedaż początkowo ukryta pod nazwami bardziej szacownymi z czasem pomagała utrzymać zakony ( no pierniki Katarzynki to wiadomo od kogo ). Specyfiką portugalskich zakonnych wypieków było bez wątpienia ich "ostre" nazewnictwo.

Pozwolę sobie zacytować Gilberto Freyre - "W starych nazwach przysmaków i łakoci, w fallicznych kształtach i ornamentach ciastek i słodyczy, w pikantnych, jak gdyby podniecających zmysły przyprawach mięsa i sosów, kuchnia portugalska po równi z hagiologią zachowała ślady erotycznego napięcia, niezbędnego w okresie intensywnej kolonizacji imperialistycznej (...) Nawet w nazwach słodyczy i ciast klasztornych, zrobionych seraficznymi rękami mniszek, odczuwa się nieraz intencje erotyczne, rozwiązłość pomieszaną z mistycyzmem: "westchnienie mniszki", "niebiański boczek", "brzuch mniszki", "przysmak z nieba". Zakonnice wyrabiały te ciastka i słodycze, bo u wrót klasztornych wzdychali czciciele zakonu. Nie mogąc oddać się cieleśnie tym wielbicielom, mniszki oddawały się w ciastach i cukierkach, które nabierały pewnego rodzaju seksualnej symboliki. Afranio Peixoto napomyka w jednej ze swych brazylijskich powieści obyczajowych: "To nie my, smakosze, nadaliśmy słodyczom i deserom patriarchalnych stołów te nazwy, to ich autorki, czcigodne przeorysze i mniszki klasztorów portugalskich. Ich zajęciem była raczej fabrykacja tych przysmaków niż służba boża". Przedtem podaje nazwy łakoci, niezbyt przyzwoite""całuski", "języki panieńskie", "oseski", "płodność starca", "pieszczoty miłosne". Istnieje jeszcze wiele innych równie sugestywnych nazw ciastek i smakołyków". Nieźle co? Aż dziw że najsłynniejszy wypiek Portugalii powstał w klasztorze męskim, he, he, he. Po kasacie zakonu przepis został sprzedany pochodzącemu z Brazylii panu Domingos Rafael Alves, w którego rodzinie do dziś znajduje się chroniona patentem receptura pastéis de Belém ( dlatego nazwę tę mogą nosić jedynie ciastka z jednej cukierni w Belém, cała reszta do ciach to zwykłe pastéis da nata - ciastka z nadzieniem śmietanowym, choć tak naprawdę nadzienie jajeczno - mleczne ). Pieką te ciastka od roku 1837. Receptury na ciacho Wam nie podam, sama nie znam dobrej. Jak na razie próbuję sił i już wiem jedno - nie piecze się tego w żadnych foremkach do babeczek, które u nas są dość szerokie, tylko w formie do muffinek. Ciasto francuskie musi być krojone "na ślimaczka" i nie ma zmiłuj. Nadzienie z kolei odpowiednio płynne, to jego konsystencja decyduje o tym czy wypiek się uda. Dla dobroci nadzienia kluczowy jest balans smaku cynamonu i skórki cytrynowej ( o tym czy do nadzienia w pastéis da nata używać należy wanilii toczy się wojna na wyzwiska ciężkie ). Dobrze upiec to ciastko, tak by przypominało to lizbońskie wcale nie jest prosto jak to się na wielu blogach kulinarnych pisze ( mam wrażenie że spora część blogerów w ogóle nie jadła oryginalnych ciastek, opowieści o budyniach się trafiają ).

Tadam, tadam, w sesji z babeczkami udział wziął mój portugalski nabytek. Boszsz... pojechałam po bandzie ale nie mogłam się oprzeć coolorkowi skorupki i oczkom. Mocno portuguese jest ten mój zakup. Krabik João Mário ( Jan Maria to po polsku nieco śmiesznie się kojarzy ale portugalska wersja jest urocza ) pochodzący z jakiegoś atlantyckiego gatunku przywieziony został w moim plecaku wraz z rybą ( robalo ) Mamelona. Cud że w całości!

↧

Barwinki znane i mniej znane

April 25, 2017, 2:19 pm

≫ Next: W oczekiwaniu na cieplejsze dni

≪ Previous: Pastéis de nata czyli słodkości Portugalii

Barwinek zalęga się w ogrodach z najróżniejszych powodów - a bo kwitnie wcześnie, a bo jest zimozielony, a bo niewymagający i jeszcze coś by się tam a bo znalazło. Jak dla mnie to najlepsze a bo barwinkowe to jest to że barwinek w przeciwieństwie do trawy nie wymaga koszenia. No i to jest naprawdę świetne a bo! W okolicach zadrzewionych, półcienistych barwinek jest doskonałą alternatywą dla trawy. Kiedy Tyrawnik zaczyna być męczliwy, kosiarka prowadzi się ciężko i waży tonę, słowo wertykulacja brzmi jak przekleństwo, mech czyha a opowieści tyrawnikowe coolegów ogrodników podejrzanie zaczynają przypominać bajania o dążeniu do nirwany, człowiek zaczyna doceniać urodę barwinka. Barwinek nie jest nachalny, nie szaleje i ekspansją nie wzbudza paniki lecz powoli i wytrwale, cudnie gęsto zarasta przeznaczony dla niego teren. Ha, barwinek nie tylko się zieleni, barwinek kwitnie i to wczesną wiosną, w porze kiedy owady i człowiek najbardziej spragnieni są kwiatów. Kudy tam monotonnie zielonemu Tyrawnikowi do takiej barwinkowej darni, no odpada w przedbiegach i może sobie w tych rolkach zalegać składy ogrodniczych hurtowni jako "murwa" ( tak, tak to z rolki to jest "murwa", coś całkiem innego od murawy ) pod gry zespołowe. U mnie barwinek porasta całkiem spore połacie podwórka, wlazł pod lilaki, całkiem dobrze żyje z moimi brzózkami, poradził sobie też w tej iglaczej części nasadzeń ( nie jest tam dla niego optymalnie ale jest bardzo dzielny ). Kłopotów z nim nie mam, co najwyżej trochę mogą mu uszkodzić liście duże mrozy w bezśnieżne zimy ( spoko, spoko - odbije ).

Barwinek mniejszy Vinca minor to roślina w naturze powszechna niemal w całej Europie z wyjątkiem Skandynawii, gdzie dla niego widać zbyt zimno ( co nie znaczy że w tamtejszych ogrodach go nie ma ). U nas porasta głównie na niżu, w górach spotyka się go sporadycznie. Gatunek kwitnie niebieskimi kwiatami, choć spotyka się naturalne mutacje czyli formy 'Alba' i 'Rubra'. W ogrodach rzecz jasna mutantów więcej.'Multiplex'odmiana o półpełnych kwiatach w kolorze purpury rośnie świetnie, to bardzo dobry zadarniacz, niewiele mniej ekspansywny niż gatunek. Odmiana'Azurea Flore Pleno' ma półpełne błękitne kwiaty, też jest z tych prędko zarastających barwinków. Dość szybko przyrasta tez odmiana 'Panta' o pełnych ciemno niebieskich kwiatach.'Bowes Variety' ma kwiaty nieco większe niż gatunek ale krótsze rozłogi, w związku z czym rozrastanie się tego barwinka nie należy do najszybszych. Niezbyt szybko rozrasta się odmiana 'Dart's Blue' bardzo podobna do gatunku. Biało kwitnąca'Gertrude Jekyll' przyrasta też wolniej, to fajna odmiana ale nie na każdym stanowisku dobrze sobie radzi, taki trochę kapryśny z niej barwinek. Jeszcze wolniej przyrastają i bywają grymaśne odmiany barwinków o kolorowo przebarwionych liściach. Chyba "najwolniejszym" z nich jest 'Alba Variegata', jest naprawdę urodna ale tempo przyrostu ma żółwie. "Szybsza" jest 'Aureomarginata' o liściach żółto obrzeżonych i kwiatach niebieskich, bardzo dobrze rośnie w świetlistym półcieniu. W miarę szybko przyrasta tez odmiana pochodząca z Nowej Zelandii -'Blue Sapphire' ma liście z żółtym marginesem i kwiaty z lekkim odcieniem lila ( dla mnie jakoś specjalnie się nie różniły od kwiatów "zwyczajnego' barwinka, no ale może ja ślepawa się robię z postępem lat ). Liście odmiany 'Ilumination'vel 'Cahill'są żółte z zieloną obwódką, kwiaty ten barwinek ma "zwyczajnie niebieskie". Odmiana dość wrażliwa, podczas bezśnieżnych zim moze ucierpieć podobnie jak piękny barwinek 'Sebastian' ( "Seba" jak zmrożony to odmawia kwitnienia ). Nieco lepiej znoszą zimową aurę odmiany o biało obrzeżonych liściach - 'Variegata' i'Ralph Shugert'.Dobrze znosi zimę ale troszkę słabiej przyrasta sport odmiany 'Ralph Shugert' kwitnący białymi kwiatami, odmiana'Evelyn'( taka widać dola tych biało kwitnących bodziszków to słabsze przyrastanie ).

Barwinek większy Vinca major w naszych warunkach klimatycznych nie trzyma liści zimą, jest bardzo urodny ale dopiero wówczas gdy pokazuje się w kwietniu, jesienią i zimą na jego stanowisku smętne łysiny. Odmiany 'Variegata' i 'Reticulata' sa bardziej wrażliwe niż "czysty" gatunek, w zimniejszych rejonach kraju zdarza się że nie budzą się po zimie. Mrozoodporny i zarazem uroczy jest barwinek zielny Vinca herbacea, o prześlicznych wiatraczkowatych kwiatach, większych od kwiatów barwinka mniejszego. Barwinek lubi gleby dość żyzne, próchnicze. Na takich najlepiej się rozrasta, co nie znaczy że nie poradzi obie na glebach mniej żyznych czy cięższych. Dobrze rośnie w cieniu i półcieniu, na stanowiskach bardzo słonecznych liście mogą się przypalać ( szczególnie odmiany o pstrych liściach niespecjalnie przepadają za tzw. pełnym słońcem ). Znosi okresowe przesuszenie ale najbujniej się rozrasta o ile ma zapewnioną odpowiednią dawkę wilgoci ( oczywiście bez przesadyzmu ). Jak wilgoci zbyt dużo barwinek może podłapać grzybka, rdzę paskudną, zatem na cięższych glebach ostrożnie z tym podlewaniem. No i to by było na tyle barwinkowego.

↧