↧
'Perelka' - irys SDB "wstydliwy"
↧
'Bold Statement' - irys IB "kontrowersyjny"
↧
↧
Echinacea story czyli jeżówki u Mamelona
Czy mimo takiej wielkiej ilości słabych odmian warto hodować jeżówki? Pewnie że warto! Zwabiają całą masę owadów do ogrodu, prawie siedem tygodni kwitną, kiedy się rozrosną w łany są ucztą dla oczu. A poza tym nikt nas nie zmusza do kupowania niepewnych odmian, mnie się tam najbardziej podoba Echinacea pallida, to właśnie ten gatunek zamierzam zaprosić do Alcatrazu w tym roku.
↧
Zieleń mało zielona - "szaraki"
↧
Maleńcy sąsiedzi - owady w Alcatrazie
Świerszcze, pasikoniki - niektórych niemal nie widać ( ale za to słychać że ho, ho ), inni są baaardzo dobrze widoczni nawet z daleka. Świerszcze nie są specjalnie urodne za to pasikoniki zielone to klękajcie narody! Niestety kotom też się podobają! Na szczęście nie są w Alcatrazie rzadkością. Uwielbiam je focić , są niezwykle fotogeniczne. W ogóle lubię się przyglądać życiu owadziego sąsiedztwa.Bo po prostu lubię moich maleńkich sąsiadów. Oczywiście są wyjątki, z których jeden szczególnie mnie wkurza - nie lubię mrówek. Tratatata wiem, ekologia - ale wpieniają mnie te zakusy na zdobywanie nowych terytoriów pod mrowiska. Zazwyczaj najlepiej założyć mrowisko tam gdzie rośnie jakaś rarytetna roślina. W związku z takim podejściem mrówek do mojej hodowli nasze stosunki bywają napięte. Moje brzydkie o nich myśli zamieniają się w mordercze po każdym użarciu mnie przez mrówę. Nie dość że sąsiedztwo się panoszy to jeszcze zabiera do szczękoczynów! No cóż, wspólne życie to nie tylko blaski ale i cienie. I tym filozoficzno - ciotko elkowym stwierdzeniem kończę ten wpis.
↧
↧
Upały nad upałami czyli uprawianie ogrodu w domowych pieleszach
Dzisiejsze fotki ilustrujące są z Podskarpka i Zabukszpania, na upał najlepsze cieniste klimaty.
↧
Osty mile widziane! - czyli rośliny Barbary Reginy
"Osty" oczywiście bardzo rożne, od ledwie spokrewnionych z prawdziwym ostem popłochów ogrodowych ( bezczelnie zwanych przez ogrodniczy ogół ostami ozdobnymi ), czy ostrożeni, do najbardziej pospolitego chwasta porastającego nieużytki. W końcu w języku potocznym nazwą "oset" ochrzczono wielu kolczastych przedstawicieli rodziny astrowatych ( generalnie nazwa ta jest stosowana dla podobnych morfologicznie roślin należących do innych rodzajów ).
↧
Kolczaste problemy Alcatrazu
Kolczaste dylematy czyli być albo nie być pokłutą, przez tzw. nasadzenia. Co gorsze nasadzenia własnego autorstwa. Z jednej strony kolczaste rośliny są urodne a z drugiej może nie tyle niebezpieczne co niewdzięczne w obsłudze. No, uciążliwa jest pielęgnacja tych wszystkich berberysów, ogników czy innych głogów. Z Wielkim Ogrodowym sprawa jeśli to tylko raz w roku coś kolczastego wymaga przycinania, znacznie gorzej jak do cięcia trzeba się zabierać parę razy w sezonie. Kiedy zaczynałam ogrodowanie takie zabiegi pielęgnacyjne nie wydawały mi się czymś strasznym i przerastającym moje możliwości, teraz za to jawią mi się jako kara za grzechy "młodocianego" planowania ogrodu. Cholerne berberysy pospolite muszę przycinać dwa, trzy razy w sezonie żeby utrzymać je w ryzach, prawie tak samo często przycinam berberysy Thunberga. Oczywiście robota wykonywana w rękawicach i dość ciężkim "stroju ochronnym" ( który się z przyczyn wiadomych nie dopina ). Niestety strój jest na tyle ciężki i niewygodny że nie wlezę w nim na drabinę i nie przytnę do odpowiednich rozmiarów i do odpowiedniego kształtu głogu 'Paul's Scarlet'. Wymarzona kiedyś przeze mnie forma doskonale okrągłej kuli głogowej kosztuje mnie coraz więcej wysiłku. Głów dwuszyjkowy wyprowadzony na pniu, nie poddany zabiegowi przycinania zamienia się w zwykłe drzewsko, dość pospolite, o nieszczególnie urodnej koronie. Gdybym dziś planowała od początku drzewiaste nasadzenia Alcatrazu, głóg wyleciałby z "listy nasadzeniowej" w krótkich podskokach. Tak samo działoby się z krzewami berberysów, oczywiście nie ze wszystkimi. Są gatunki i odmiany berberysów, które nie wymagają częstej korekty sekatorem. Lubię karłowe odmiany i te o strzelistej sylwetce, w moim ogrodzie są mało absorbującymi roślinami. Nie przycinam też często ogników, nie rosną u mnie w tempie ekspresowym - sekatorowanie raz do roku im wystarcza. Za to rokitnik daje mi popalić, nie dość że kolczasty to jeszcze te odrosty. Chyba jakieś zaćmienie umysłu mi się przytrafiło kiedy postanowiłam posadzić go w ogrodzie. No trochę kierowałam się względami sentymentalnymi, rokitnik przypominał mi nadmorskie dzieciństwo. Cóż, sentymenta teraz bokiem mi wyłażą! Z perspektywy czasu widzę że nie zawsze czule wspominane rośliny dzieciństwa ( głóg dwuszyjkowy to ta sama kategoria roślin wspominkowych ) są dobrym materiałem dla nieco leniwego ogrodowania w moim wykonaniu. Szczęśliwie powstrzymałam się przed zakupem oliwnika, doświadczenia rokitnikowe na coś się w końcu przydały, he, he.
Róże rosnące w Alcatrazie są w olbrzymiej większości kolczaste, ale w tym wypadku jakoś mniej odczuwam uciążliwości związane z ich pielęgnacją. Pewnie dlatego że hoduję "prawdziwe" róże, dla mieszańców herbatnich czy tam innych "szklarniowców" bym się nie poświęcała. No i przy różanych krzewach zawsze można udawać "śpięcą królewnę", choć nie wiem czy modelka pana Waterhousa z obrazu ilustrującego dzisiejszy wpis, miała do czynienia z prawdziwym krzewem różanym. Śmiem wątpić, he, he.
Co do kolczastych bylin to toleruję, pod warunkiem że nie są baaaardzo kłujące. Główne ich siedlisko to przyszła Żwirowa, w innych częściach ogrodu właściwie nie występują.
↧
Perska podróż - post pocieszkowy
No i objawiła nam się Dżizaas, solidnie wypodróżowana. Przywiózła mnóstwo zdjęć, tzw. pamiątki z podróży ( w tym wyczekiwane przeze mnie słodycze ) i pocieszkę że u nas lato nie jest wcale takie najgorsze. Po "zaliczonym" Kāshānie z tymi czterdziestu paroma w cieniu to skromne łódzkie trzydzieści siedem na plusie to rzeczywiście pryszcz. No i wilgotność powietrza nieco inna. Czasem było lżej Dżizaasowi znosić słoneczne irańskie dni ze względu na wysokość nad poziomem morza, ale Kāshān leży w niecce i nie było zmiłuj. Teheran latem też jest pewnym wyzwaniem, choć jak to na południu - najlepiej zaczynać życie tak pod wieczór.
![]()
![]()
Stolica Iranu ogromniasta, trudna do ogarnięcia - w końcu rywalizuje z Kairem o miano największego miasta na Bliskim Wschodzie. Szczęśliwie Dżizaas nie koncentrowała się na Teheranie, udało jej się zobaczyć kawałek mniej "cywilizowanego" Iranu. Choć w tym wypadku to raczej głupio używać takiego przymiotnika, cywilizacja w tym zakątku świata rozwijała się na długo przedtem nim Grecy postanowili założyć swoje pierwsze polis.
![]()
![]()
![]()
Krajobrazy letniego Iranu, a właściwie części tego kraju którą zwiedzała Dżizaas, są nieco księżycowe. Bezśnieżne, łyse góry, w dolinach wyschnięte trawy i niewielkie plamy zieleni tworzone przez drzewa. Mimo wszechobecnej "piaszczystości" ludzie uprawiają pola, ogrody i sady. Dżizaas przeżywała bardzo rozmiary tamtejszych arbuzów, ponoć monstrualnie wielkich. Melony, jako owoce o mało wyrazistym smaku ( dla Dżizaasa rzecz jasna, bo dla mnie to mają swój specyficzny aromat ) nie cieszyły się jakoś zainteresowaniem mojej siostrzycy. Za to została prawdziwym ekspertem szafranowym, aż strach się bać.
![]()
![]()
![]()
Więcej o perskiej podróży napiszę po dokładnym przesłuchaniu Dżizaasa i degustacji przywiezionego dobra ( pachnącego kardamonem i wodą różaną ). Na razie zamieszczam fotki pocieszające, gdzieś tam na świecie są miejsca gdzie latem panują cięższe od naszych upały, zielonego prawie ni ma i gdzie człowiek nie posiadający lodówki ma przechlapane, he, he.
Stolica Iranu ogromniasta, trudna do ogarnięcia - w końcu rywalizuje z Kairem o miano największego miasta na Bliskim Wschodzie. Szczęśliwie Dżizaas nie koncentrowała się na Teheranie, udało jej się zobaczyć kawałek mniej "cywilizowanego" Iranu. Choć w tym wypadku to raczej głupio używać takiego przymiotnika, cywilizacja w tym zakątku świata rozwijała się na długo przedtem nim Grecy postanowili założyć swoje pierwsze polis.
Krajobrazy letniego Iranu, a właściwie części tego kraju którą zwiedzała Dżizaas, są nieco księżycowe. Bezśnieżne, łyse góry, w dolinach wyschnięte trawy i niewielkie plamy zieleni tworzone przez drzewa. Mimo wszechobecnej "piaszczystości" ludzie uprawiają pola, ogrody i sady. Dżizaas przeżywała bardzo rozmiary tamtejszych arbuzów, ponoć monstrualnie wielkich. Melony, jako owoce o mało wyrazistym smaku ( dla Dżizaasa rzecz jasna, bo dla mnie to mają swój specyficzny aromat ) nie cieszyły się jakoś zainteresowaniem mojej siostrzycy. Za to została prawdziwym ekspertem szafranowym, aż strach się bać.
Więcej o perskiej podróży napiszę po dokładnym przesłuchaniu Dżizaasa i degustacji przywiezionego dobra ( pachnącego kardamonem i wodą różaną ). Na razie zamieszczam fotki pocieszające, gdzieś tam na świecie są miejsca gdzie latem panują cięższe od naszych upały, zielonego prawie ni ma i gdzie człowiek nie posiadający lodówki ma przechlapane, he, he.
↧
↧
Kāshān - część pierwsza
Hammam-e Amir Ahmad Sultan
![]()
Hammam-e Amir Ahmad Sultan czyli zabytkowe łaźnie to taki niezbędny punkt do zaliczenia dla odwiedzających Kāshān, zwany z polska Kaszanem ( co mnie kojarzy się z kaszanką zamiast z typem perskich dywanów - pewnie dlatego pasi mi "zagramaniczna" nazwa tego miasta ). Z łaźniami perskimi jest jak z rzymskimi łaźniami cesarskimi - nie były to miejsca w których pluskała się władza tylko korzystał z nich ludek. Takie publiczne ochędóstwo tam odchodziło ( ciekawe czy polskie "chędożyć" ma coś wspólnego z "ochędóstwem" - w łaźniach rzymskich można wszak było liczyć na różne usługi, he, he ). Łaźni nie pobudował żaden sułtan, nazywają się tak dlatego że leżą niedaleko grobowca człowieka o imionach Amir Ahmad Sultan, który był Imāmzādeh. Grobowce Imāmzādeh czyli potomków imamów są uważane za cudowne miejsca ( tzn. obfitujące w cuda jak katolickie sanktuaria ), chętnie odwiedzane przez pielgrzymów stają się jednymi z najważniejszych punktów na mapie miasta. Hammam-e Amir Ahmad Sultan zwane inaczej Hammam Qasemi lub Hammam Ghasemi zajmują powierzchnię około 1000 metrów kwadratowych, składają się z dwóch głównych części - Sabrineh ( taka sala rozbieralnia ) i Garmkhaneh ( sala kąpieli właściwej ). Sarbineh znajduje się przy głównym wejściu ( co jest raczej oczywiste ). To duża ośmiokątna sala z ośmiobocznym basenem pośrodku, podzielona ośmioma filarami oddzielającymi jej zewnętrzną część wypoczynkową. W sumie przypominała rzymskie frigidarium, takie miejsce spotkań, dyskusji, czy nawet modlitwy. Na fotce nr 2 widać że Sabrineh był salą dwupoziomową - ławki rozmieszczono na wyższym poziomie. Większość dekoracji wnętrza łaźni znajduje się w Sarbineh. Temperatura sprzyjała dekorowaniu, że się tak wypiszę. W Sarbineh było przyjemne ciepło i niezbyt wilgotno, pomieszczenie służyło unikaniu drastycznych zmian temperatury podczas wchodzenia lub wychodzenia z "prawdziwego" kąpieliska. Obszar łączący Sarbineh i Garmkhaneh został tak zaprojektowany, żeby zmniejszyć wymianę ciepła i wilgotności między dwiema głównymi częściami łaźni. Garmkhaneh czyli łaźnia właściwa to miejsce z zimnymi i gorącymi basenami ( no takimi bardziej waniennymi w rozmiarach ). Cztery filary w Garmkhaneh dzielą łaźnie na mniejsze pokoje kąpielowe. Jest też oczywiście sala główna zwana Khazineh, z basenem pośrodku pomieszczenia. Łaźnie zbudowano w XVI wieku, za czasów panowania dynastii Safawidów.
![]()
![]()
![]()
![]()
W 1778 roku Kāshān nawiedziło silne trzęsienie ziemi, które niemal całkowicie zniszczyło miasto. XVI wieczny hammam trzeba było odbudować. Dzisiejsza budowla nosi cechy stylu Kadżarów ( tak od nazwy dynastii panującej w Iranie w XVIII i XIX wieku nazywany jest styl sztuki i architektury charakterystyczny dla tego czasu ). Na Dżizaasie największe wrażenie wywarło zadaszenie budowli - zbiór kopuł z soczewkami doświetlającymi pomieszczenie. To wygląda nieźle na zdjęciach, w realu ponoć daje jeszcze bardziej po oczach ( tak to już jest że duuuuże "obiekty" obiektywy spłaszczają, dlatego morze, góry i architektura na zdjęciach to czysta fikcja ). Przez pewien czas łaźnia robila za herbaciarnię, dzisiaj pełni funkcje muzeum.
Dlaczego takie muzeum łaziebnictwa powstało? Ano dlatego że w krajach islamskich hammam pełnił bardzo istotną rolę. Przepisy religijne nakazywały dokonywanie "drobnych ablucji" przed każdą z pięciu dziennych modlitw, których zmawianie jest religijnym obowiązkiem pobożnego muzułmanina, oraz "solidnych ablucji", których dokonywano po wszystkich fizjologicznych historiach uznanych za "nieczyste". Myto się więc baaaardzo często i chętnie odwiedzano łaźnie, które stanowiły wraz z medresami i bazarem centrum życia towarzyskiego. Łaźnie oferowały oprócz kąpieli usługi fryzjerskie, kosmetyczne ( depilacja całego ciałka ), fizjoterapeutyczne ( masaże, cudowne olejki - te klimaty ), no i były jedną wielką plotkarnią. Do łaźni chodziło całe społeczeństwo, samiczki i samczyki. U nas pokutuje dosyć osobliwe wyobrażenie o życiu kobiet w krajach islamskich, opierające się głównie na sytuacji kobiet żyjących w wahabickiej Arabii Saudyjskiej. Jednak to "trzymanie bab w zamknięciu" ma więcej wspólnego z tradycjami preislamskimi niż z zaleceniami Koranu. Na terenach na których przed islamem istniało w sposób ciągły coś więcej niż kultura plemienna to "więżenie kobiecości" wyglądało inaczej, nie było aż tak opresyjne. Wycieczki do łaźni stanowiły dla perskich kobiet nie lada rozrywkę.
![]()
Dlaczego takie muzeum łaziebnictwa powstało? Ano dlatego że w krajach islamskich hammam pełnił bardzo istotną rolę. Przepisy religijne nakazywały dokonywanie "drobnych ablucji" przed każdą z pięciu dziennych modlitw, których zmawianie jest religijnym obowiązkiem pobożnego muzułmanina, oraz "solidnych ablucji", których dokonywano po wszystkich fizjologicznych historiach uznanych za "nieczyste". Myto się więc baaaardzo często i chętnie odwiedzano łaźnie, które stanowiły wraz z medresami i bazarem centrum życia towarzyskiego. Łaźnie oferowały oprócz kąpieli usługi fryzjerskie, kosmetyczne ( depilacja całego ciałka ), fizjoterapeutyczne ( masaże, cudowne olejki - te klimaty ), no i były jedną wielką plotkarnią. Do łaźni chodziło całe społeczeństwo, samiczki i samczyki. U nas pokutuje dosyć osobliwe wyobrażenie o życiu kobiet w krajach islamskich, opierające się głównie na sytuacji kobiet żyjących w wahabickiej Arabii Saudyjskiej. Jednak to "trzymanie bab w zamknięciu" ma więcej wspólnego z tradycjami preislamskimi niż z zaleceniami Koranu. Na terenach na których przed islamem istniało w sposób ciągły coś więcej niż kultura plemienna to "więżenie kobiecości" wyglądało inaczej, nie było aż tak opresyjne. Wycieczki do łaźni stanowiły dla perskich kobiet nie lada rozrywkę.
↧
Kāshān - część druga
Ogrody i rezydencje
![]()
Teraz będzie troszkę o dolce vita w wykonaniu perskich elit. Nie do uwierzenia ze względu na temperatury panujące w Kāshānie, ale za czasów panowania Safawidów w mieście znajdowały się "wywczasy" dla władców. Może spędzali tu mało gorące miesiące roku, nie posądzam ich o masochizm i katowanie się letnimi kaszańskimi temperaturami. Miasto zasłynęło w owym czasie z urody ogrodów, za rządów Abbasa I Wielki stworzono słynny Bagh-e Fin, najstarszy z zachowanych historycznych perskich ogrodów, wpisany w 2012 roku na listę Światowego Dziedzictwa Kultury UNESCO. Perskie ogrody historyczne to założenia charakterystyczne dla świata islamu. Ogród jest zamkniętą przestrzenią, zieloną enklawą w murach domostwa. Dla mnie przyzwyczajonej do angielskiego sposobu ogrodowania, jest taki ogród w odbiorze szalenie ascetyczny, nic tam ze wschodniego umiłowania przepychu nie przekłada się na rośliny. Architektoniczny ( wręcz zależny od architektury w stopniu niespotykanym w innych kulturach, islamskie kompleksy ogrodowe to zbiór budynków i "czystego" projektu zieleni i nie ma zmiłuj ), niespecjalnie bogaty w gatunki, czaruje głównie sposobem "prowadzenia" wody. Cieki, baseniki w których odbijają się jak w lustrze "ogrodowe" fasady domów, prosta , klasycznie symetryczna kompozycja całego założenia równoważąca swoją prostotą bogactwo architektury. Te wszystkie frymuśności detali architektonicznych wymagają ogrodowej ascezy, nie ma miejsca na szaleństwa roślinne typu "bujne rabaty bylinowe". Trzeba też pamiętać o klimacie - w Kāshān temperatury letnie to często ponad 40 stopni na plusie, zimą zdarzają się mrozy do -10 stopni Celsjusza. Czuć pustynię, że się tak wypiszę. W tych warunkach uzyskanie satysfakcjonującej bujności rabat to syzyfowa praca. Należy też pamiętać o problemach z wodą ( we współczesnym Iranie mają deficyt w tym względzie ), muzułmańscy projektanci ogrodów woleli wodę jako "ogrodowe tworzywo" niż życiodajną siłę podtrzymującą przy życiu byliny. Nie jestem znawcą Orientu, nie bardzo wiem czym różnią się perskie ogrody od innych ogrodów świata islamu, te odkrycia jeszcze przede mną.
![]()
No, a w "rajskich" ogrodach życie toczyło się jak w Edenie. Niby muzułmanie rozkoszy alkoholowych nie zażywają ale jak widać na isfahańskiej miniaturze z XVI wieku szach Abbas I Wielki za kołnierz nie wylewał ( tytuł tego dzieła mówi sam za siebie - "Szach Abbas i chłopiec nalewający wino" ). Dziewoja z miniatury obok sportretowana została z dzbanem zimnej wody ( za duże naczynko na eleganckie podanie wina), która jest niezbędna do jako takiego przeżycia kāshāńskich, letnich upałów. do tego herbaciane rozkosze, ajran z miętą, słodyczki, muzyka i poezja. Tak wyglądało ogrodowanie władców Iranu, żadnego uprawiania ziemi czy tam innego pasienia owieczek w stylu Marie Antoinette - czyste, błogie lenistwo, lekko ukulturalnione! Kobiety, wino i śpiew! Bagh -e Fin założono w 1590 roku, ponoć zaprojektował go sam Abbas I, odtwarzając w nim perską wizję raju ( bardzo symetrycznego ). Nazwę zawdzięcza temu że w tym czasie był tak naprawdę podmiejskim ogrodem ( bagh to po persku ogród ) położonym niedaleko wsi Fin ( coś jak nasz Wilanów ). Za czasów następców Abbasa I z dynastii Safawidów, jak też tych z dynastii Kadżarów ogród się rozrósł ( dziś zajmuje 2,3 h ), z pierwotnego projektu pozostał jedynie układ drzew i marmurowe misy. Budynki kompleksu były wielokrotnie przebudowywane, te stojące obecnie pochodzą z epoki Kadżarów. Ogród znany jest głównie z tego że umiejscowiony został w dogodnych warunkach terenowych, powodujących że ciśnienie wody było na tyle silne, że duża liczba basenów, cieków i fontann mogła być zasilana bez konieczności stosowania pomp mechanicznych. Rośliną nr 1 w tym ogrodzie jest bez wątpienia cyprys, cyprysowa "aleja" wzdłuż strumienia na osi całego założenia to kwintesencja perskiego ogrodu. Drugą rzeczą z jakiej znany jest ten ogród to fakt zamordowania w nim ( a właściwie w budynku łaźni należącym do ogrodowego kompleksu ) jednego z najbardziej wpływowych polityków z czasów szacha Naser al -Din , wielkiego reformatora państwa perskiego - Amir Kabira. Przez współczesnych historyków Amir Kabir jest uznawany za poprzednika Mosadeggha, trochę nie z tego świata postać ( określenie "uczciwy polityk" to oksymoron ). Życie przyszło mu zakończyć na wygnaniu, w roku 1852, w tzw. sielskich okolicznościach czyli w obrębie jednego z najpiękniejszych perskich ogrodów. Mordestwo w cyprysowym ogrodzie - brzmi niemal jak tytuł kryminału Aghaty Christie. Niestety fotki z tego ogrodu są na karcie pamięci w aparacie Marty, trochę trzeba na nie poczekać.
W Kāshān nie powstawały tylko wielkopańskie ogrody, co zamożniejsi kupcy naśladowali elitę, do grona której chcieli dołączyć i budowali domy otoczone ogrodami ( a raczej zawierające ogrody ). Khāneh-wy Borujerdihā, Khāneh-wy Tabātabāeihā, Khāneh-ye 'Abbāsihā, czy zbudowany za czasów dynastii Zand dla gubernatora prowincji i przebudowany w XIX wieku Khāneh-ye 'Āmerihā to najbardziej znane z kaszańskich rezydencji. Nazwy brzmią egzotycznie ale to po prostu dom rodziny Tabātabāei , czy dom rodziny Bourjerdi. Wszystkie te rezydencje powstały bądź zostały przebudowane w XIX wieku. Nic prawie nie zostało w mieście ze splendoru architektury Safawidów, wielkie trzęsienie ziemi w1778 zmiotło delikatne stiuki i "pałce ze snów". Czasem ocalał tylko układ założenia, niekiedy fragment budowli ale miasto w którego okolicach znaleziono ślady cywilizacji liczące sobie niemal 6000 lat, to miasto z którego mieli wyruszyć Mędrcy ze Wschodu na spotkanie Mesjasza, jest właściwie miastem XIX wiecznym. Na szczęście nie czyni go to w żaden sposób miastem brzydkim, architektura okresu Kadżarów, choć może nie tak wyrafinowana jak ta z czasu Safawidów, nie jest najgorszą odmianą architektury Bliskiego Wschodu.
![]()
![]()
![]()
W Kāshān nie powstawały tylko wielkopańskie ogrody, co zamożniejsi kupcy naśladowali elitę, do grona której chcieli dołączyć i budowali domy otoczone ogrodami ( a raczej zawierające ogrody ). Khāneh-wy Borujerdihā, Khāneh-wy Tabātabāeihā, Khāneh-ye 'Abbāsihā, czy zbudowany za czasów dynastii Zand dla gubernatora prowincji i przebudowany w XIX wieku Khāneh-ye 'Āmerihā to najbardziej znane z kaszańskich rezydencji. Nazwy brzmią egzotycznie ale to po prostu dom rodziny Tabātabāei , czy dom rodziny Bourjerdi. Wszystkie te rezydencje powstały bądź zostały przebudowane w XIX wieku. Nic prawie nie zostało w mieście ze splendoru architektury Safawidów, wielkie trzęsienie ziemi w1778 zmiotło delikatne stiuki i "pałce ze snów". Czasem ocalał tylko układ założenia, niekiedy fragment budowli ale miasto w którego okolicach znaleziono ślady cywilizacji liczące sobie niemal 6000 lat, to miasto z którego mieli wyruszyć Mędrcy ze Wschodu na spotkanie Mesjasza, jest właściwie miastem XIX wiecznym. Na szczęście nie czyni go to w żaden sposób miastem brzydkim, architektura okresu Kadżarów, choć może nie tak wyrafinowana jak ta z czasu Safawidów, nie jest najgorszą odmianą architektury Bliskiego Wschodu.
↧
Zmęczenie latem!
Jest jak jest, u mnie zdaje się jeszcze nie tak absorbująco jak choćby u mojej rodziny ( he, he, he ), trzeba po prostu przeczekać. Mój Wielki Ogrodowy, co ja piszę?! Lato, przeczekać?! Cieszyć się że niedługo będzie się miało ku końcowi?! Żadnego smuteczku za odchodzącym słoneczkiem?! No, tak żadnego, nawet śladowego! Mam dosyć tegorocznego lata, upałów uniemożliwiających mi normalne cieszenie się ogrodowym życiem, dość cholernej suszy i strachu przed otrzymaniem powalającej faktury za wodę. Koniec z tym, chcę normalnej , lekko słotnej jesieni. Dni ostatniej dekady sierpnia odliczam tak jak te z ostatniej dekady lutego, pełna niecierpliwości.
↧
Wełtawa - rzeka pełna wodników
Sierpień nam dogorywa, znów zrobi się paskudnie gorąco i duszno. Powinnam napisać coś o ogrodzie ale najzwyczajniej w świecie jakoś nie mam do tego melodii. Może kiedy zrobi się nieco chłodniej albo kiedy pojawią się zwiastuny nadchodzącej jesieni czyli jakieś zimowity czy cyklamenki. Na razie przypominam sobie Wełtawę, duża woda nawet na zdjątkach wygląda chłodząco.
![]()
![]()
![]()
Praska Wełtawa to taka typowa uregulowana rzeka, nie ma nic z dzikiej urody "miastowej" Wisły. Kamienna rynna, z ulubionymi przez Mamelona nadrzecznymi bulwarami. Wygląda cywilizowanie ale w razie tzw. wielkiej wody grozi katastrofalnymi powodziami. Pamiętam jak w latach mojej bujnej młodości wylał "puszczony w rynnę" Men ( z bliska to widziałam, szczerze pisząc to nawet to wylanie poczułam ). To była powódź błyskawiczna, Blitzhochwasser, he, he. W sumie to prawdziwa massive Überflutung się z tego zrobiła, bo woda w kamienie nie wsiąka. Prażanie ostatnio takie przejścia mieli w 2002 roku, podczas powodzi Wełtawa rozlała się na tyle szeroko że miasto solidnie oberwało, między innymi strasznie ucierpiał Josefov z jego żydowskimi zabytkami, Klementinum które straciło sporo starodruków ( część udało się uratować zamrażając, a następnie susząc i konserwując ), nadmienię tylko o smutnych stratach jakie poniosło praskie ZOO. Oczywiście jak zawsze w takich sytuacjach zapewniano "Všechno pod kontrolou", ale jak się okazało podniesienie na początku XX wieku obu wełtawskich brzegów czy wymurowanie potężnych bulwarów nijak się ma do wpływu na stan wód rzeki i kontrolowania jej przepływu przez miasto. Znacznie mniejsze szkody wyrządziła wysoka woda w 2013 roku, zalało bulwary, metro nie chodziło, na zamkniętym Moście Karola strażacy oczyszczali przęsła, na których zatrzymywały się konary drzew, bibliotekarze z Klementinum przenosili zbiory z magazynów na wyższe piętra. Ewakuowano nawet część mieszkańców piątej dzielnicy ale jakoś się miastu upiekło. Powódź z 2002 roku da się porównać do naszej "powodzi tysiąclecia" z 1997 roku, to była prawdziwa klęska. Niektórzy dopatrują się w niej działania czynników nadprzyrodzonych, ale o tym poniżej.
![]()
![]()
![]()
Życie przy wielkich rzekach zawsze stwarza pewne niebezpieczeństwo, jednak gdyby nie ta bliskość płynącej wody wielu miast na świecie po prostu by nie było. Coś za coś. Praga właściwie powstała "z rzeki". Jej nazwa wywodzi się od słowa práh, oznaczającego próg rzeczny. Miasto zaczęło swoje istnienie od historycznej przeprawy rzecznej, brodu który istniał gdzieś w okolicy Mostu Karola. Oczywiście jest też legenda Libuszy, która nieco inaczej tłumaczy powstanie miasta. Ponoć wieszczka i władczyni w jednym, córka Kroka ( tak jakoś znajomo to imię brzmi ), wielce mądra Libusza kazała odnaleźć człowieka ciosającego próg domu nad rzeką Wełatwą i w tym miejscu wybudować gród nazwany od progu Pragą. Jest wersja z wieszczeniem, taka poetycka wizja wizjonerskiej Libuszy:
"Miasto widzę ogromne, a sława jego gwiazd dosięże.
Jest w borze miejsce, o trzydzieści stajen
odległe, wodami Wełtawy oblane.
Od północy zamyka je głęboki parów
i potok Prusnica,
od południa zasię - skalista góra
i bór strachovski.
Tam przyszedłszy znajdziecie człowieka
ciosającego próg domu.
I nazwiecie gród, który w tym miejscu
wzniesie, Pragą.
A jak książęta i wojewodowie przed
progiem głowę skłaniają,
tak pochylać się będą i przed miastem
moim.
Cześć mu i chwała, albowiem zasłynie
w świecie całym."
Hym....., poemat taki bardziej "gromkopierdny", w sam raz do recytowania na spotkaniach organizacji 'Sokół'. Jakoś słabo ta libuszowa wersja wypada, koturnowo- legendarnie i proroczo do zarzygania, w stylu Wandy co nie chciała Niemca. Wolę tę wersję z jazem, brodem i miastem, a z legendarnych historii ( tajemnicze nadprzyrodzenie, ale głupio to brzmi ) to bardziej do mnie przemawiają opowieści zwodnicze o wełtawskich wodnikach. Z wodnikami z Czech poznałam się jako bardzo małoletnia, poprzez "kontakt telewizyjny". "Pohádky z mechu a kapradí" czyli "Bajki z mchu i paproci" miały dyżurnego wodnika, a jako dziecię starsze obejrzałam "Jak utopit dr. Mráčka aneb Konec vodníků v Čechách", które to dzieło wywarło na mnie wielkie wrażenie. Kim są wodnicy? - najlepiej tłumaczy to cytat z owego filmu o podtapianym dr. Mráčku - "Czego sam nie utopisz, tego nie masz". Bliżej wodnikom w zasadzie do straszliwych utopców niż do łagodnych stworków z błoną pławną między palcami stóp, hydro opiekunów w stylu Szuwarka. Raczej czysta prasłowiańska groza niż słodka bajeczka ale Czesi pomalutku udomowili wodnikowe plemię. Czeski wodnik jest nieco po czesku odjechany, kudy mu tam do straszliwego, w gruncie rzeczy, demona. Oczywiście w Wełtawie znalazło się miejsce dla niejednego wodnika, w samej praskiej jej części żyje kilku z nich - niektórzy podejrzewani są o sprzyjanie powodziom ( jest też niejasna sprawa zatrucia wody, wielka epidemia z roku 1713, która pochłonęła 13 000 ofiar była wywołana zakażoną wodą - nie słyszano by któryś z wodników padł w wyniku zarazy, hym....zdziwne ) .
![]()
![]()
![]()
Wełtawa w Pradze to mosty, jazy, urocze małe "kanały" czyli odnogi rzeczne ( mnóstwo miejsca dla wodników ), wyspy i wilgotny "oddech rzeki". Mnie i Mamelonowi podobały się te "mniejsze Wełtawy", taki Czarci Potok czyli Čertovka , po lewobrzeżnej stronie na przykład, miejsce pierwszego kontaktu z niejakim Kabourkiem. Wody "potoku" napędzały niegdyś młyńskie koła, których pozostałości można oglądać z mostków, łączących wysepkę zwaną Kampa ( albo półwysep - zdania na temat czym jest właściwie Kampa są podzielone ) z resztą Pragi. Jeden z nich niestety został ulubionym mostkiem zakochanych, którzy go wręcz zakłódkowali z powodu płomiennych uczuć . Jakoś tak u mnie kiepsko z romantyzmem, pogoniłabym kłódkujących ( za tzw. wandalizm romantyczny vel głupotę tour - masy ). Urody to okłódeczkowanie mosteczkowi nie przydaje, nie wspominając o tym że focenie paskudnawego wodnika pilnującego młyna Wielkiego Przeora ( Velkopřevorský mlýn, którego mury pochodzą z końca XVI wieku, wyposażenie młyna niestety spłonęło w 1938 roku ) napotyka na trudności ( kłódka w obiektywie, marzenie każdego focącego, he, he ). Wodnik Kabourek jest dziełem Josefa Nalepy, przy młynie siedzi od roku 2010. Ponoć ma pilnować tych co kłódkują uczuciowo a potem wrzucają, chlup, kluczyk do Czarciego Potoku. Jak kluczyk chlupnie raz to OK, ale jak się słyszy drugi plusk to znaczy że Kabourek właśnie skoczył po kluczyk, bo mu gorące uczucie przeszkadzało albo cóś i funduje rozstanie z tzw. gorzkimi żalami tym pluskającym kluczem świeżo zakłódkowanym. Pewnie sprawa oszpecających kłódeczek rozwiąże się sama, podobnie jak miało to miejsce w wypadku rzymskiego Ponte Milvio. Rzymski most się omal od tych "zakochanych" kłódek nie zawalił i władze miasta czym prędzej go odkłódkowały ( zapewne przyczyniając się do zakończenia niejednego "pożycia", he, he ). Kabourek jest chyba, sądząc po netowych info, najbardziej znanym wodnikiem Pragi, historie o nim i o mostku zakochanych to takie turystyczne pitu- pitu.
![]()
![]()
![]()
Jazy na Wełtawie budowano już w średniowieczu, do dziś zachowało się ich pięć. Najstarszy z nich, drewniany Staroměstský jez "leží mezi Kampou a Novotného lávkou" czyli znajduje się pomiędzy wyspą Kampa a kladką Novotnego. Jest jedynym jazem który zachował swój pierwotny kształt i konstrukcję ( tzn. spoko materiał wymieniano ale tzw. myśl techniczna pochodzi z XIII wieku ). Służył głównie do spiętrzania wody w Czarcim Potoku i zapewnieniu odpowiedniej ilości wody dla młynów. Inne jazy to znacznie nowsze konstrukcje, które zastępowały te starsze ( np. Helmovský jez - zbudowany na początku XX wieku zastąpił dawniejszy jaz z 1398 roku ). Jazy zostały ale flisacy którzy spływali Wełtawą wymarli - gondolierzy znad Wełtawy ostatni raz spłynęli nią w odmęty historii w 1947 roku ( znacznie wcześniej niż wodnicy, którzy usiłowali topić dr. Mráčka w 1974 roku, he, he ). Podzielili tym samym los Gondola Jerzego znad Wisły ( przebój lat siedemdziesiątych "Gondolierzy znad Wisły" był w pewnych kręgach odbierany jako utwór o Jerzym Gondolu ) , współczesne "umiastowione" rzeki zostały odflisaczone. Zawód wyginął, dziś po Wełtawie pływają głównie "jednostki wycieczkowe" przewożące tych, którzy postanowili zobaczyć miasto z rzeki.
![]()
![]()
![]()
Podziwiać mogą mijane mosty że słynnym Karlův most na czele ( praskie mosty zasługują jednak na osobny wpis ), wieże ciśnień zaczynając od budowli zwanej Novomlýnská vodárenská věž, którą wcale nie jest łatwo dziś z Wełtawy wypatrzeć ( rzeka zmieniła swoje koryto i dzisiejsze otoczenie wieży nie sugeruje w żaden sposób że była to budowla związana z wodą, bo znajduje się obecnie dość daleko od rzeki ). Wieża jak większość historycznych wież ciśnień Pragi pochodzi z XV wieku, jednak jej obecna forma powstała w wieku XVII. Za najpiękniejszą "prawdziwie starą" ( znaczy nie XIX wieczną ) wieżę ciśnień Pragi uchodzi ta znana jako Staroměstská vodárenská věž ( fotka nr 14 - po zegarze ją poznacie ). Znajduje się podobnie jak Novomlýnská vodárenská věž po prawej stronie Wełtawy. Kamienna wersja ( bo przedtem była rzecz jasna wersja drewniana ) pochodzi z roku 1577, ale możemy tu mówić jedynie o rdzeniu budowli. Wieża ta była wielokrotnie niszczona i odbudowywana, z wersji XVI wiecznej niewiele zostało. Moim zdaniem swoją pozycję "najpiękniejszej" zawdzięcza temu że neogotycki styl w jakim przyszło jej przetrwać pasuje do otoczenia, że posiada zegar i mieści się w niej muzeum Bedřicha Smetany. Jak dla mnie to taka "udawana dama". Płynąc w górę rzeki turysta z "jednostki wycieczkowej" zahaczy wzrokiem o kolejną wieżę posadowioną na najmniejszej z praskich wysp Wełtawy, zwanej Petržilkovský ostrov, położonej po lewej stronie rzeki. Malostranská vodárenská věž zwana inaczej Petržilkovská věž ( fotka nr 15 ) stoi na miejscu dawnego młyna należącego do Jan Petržilka ( stąd nazwa wyspy i wieży ). Pobudowano ją w XVI wieku, oczywiście pierwotnie była budowlą drewnianą, dopiero w połowie XVII wieku stała się budowlą murowaną. Po drugiej stronie rzeki, niemal vis a vis, na brzegu Slovanského ostrova stoi Šítkovská vodárenská věž ( fotka nr 16 ) znana też pod nazwą Hořejší novoměstská. I ta wieża też stała przy młynie i , tralala, była drewniana. Dopiero po wielkim pożarze w roku 1588 ta budowla o stuletniej już wtedy historii, została ponownie wzniesiona z kamienia. Prace budowlane ukończono w 1591 roku, w roku 1651 wieża ucierpiała na skutek wrażych działań "zwiedzających " Europę Środkową Szwedów i podczas prac naprawczych otrzymała barokowe zwieńczenie , które pod koniec XVIII wieku pokryto miedzianą płytą. To moja ulubiona historyczna wieża ciśnień znad Wełtawy Dlaczego tak się rozpisuję o tych hydro budowlach? - ano dlatego że mostom praskim poświęcono w sieci sporo uwagi, wieże ciśnień traktowane są po macoszemu. A mnie żal tych sierotek! Tylko zdaje się wodnicy doceniają urok wież ciśnień.
![]()
![]()
No właśnie, w ciemnych wodach nocnej Wełtawy ( czasem mam wrażenie że o tej porze dla wielu turystów to jest już Bełtawa ) czają się wodnicy. Ten który pod most Karola przeniósł się z własnego zanieczyszczonego stawu i ten, który zamiast pilnie napełniać porcelanowe kubeczki duszami topielców szukał w falach Wełtawy wyrzuconych przez ludzi książek. Pan Josef spod mostu Karola złagodniał z wiekiem i zbiera już tylko dusze samobójców i przypadkowych topielców, osobiście ponoć już nie topi ( a miał swego czasu spore osiągnięcia w dziedzinie "topielnictwa" - cała kolekcja szwedzkich dusz z XVII wieku zamknięta w porcelanie ). Pan Jindřich, ten od książek, to w ogóle skończył z osobistym kotaktem z topielcem. Obecnie mieszka na Františku, gdzie trzyma swoją kolekcję porcelanowych dzbanuszków z duszami literatów. Podobno innych duszyczek nie zbiera, tak mu się przez te książki zrobiło. Jest też cała grupka wodnicza z dawnej podpraskiej wsi leżącej na prawym brzegu Wełtawy - Podskalí, która już dziś nie istnieje - zamieniła się w zabudowaną Pragę. Wodnicy z Podskalí to były osobniki z problemami rodzinnymi, które żyły w nie najlepszych stosunkach z ludźmi. Właściwie eksmisja takiego sąsiedztwa do rzeki pod mosty wydaje się jak najbardziej uzasadniona. No i w głównym nurcie rzeki odgłosy "piwnego szczęścia" nikomu nie przeszkadzają. A wodnicy takiego szczęścia lubią dość często zażywać, wieść gminna niesie że czescy wodnicy są podobnie jak reszta Czechów wytrawnymi piwoszami, z tym że czasem mają problem z ocenieniem własnej tolerancji na ten płyn ( zdziwne to trochę, wodników o problemy z płynami raczej bym nie podejrzewała ). Pod Skałą Wyszechradzką mieszka w toni pan Pivoda. Jest bardzo lubiany i często zapraszany do okolicznych pubów ( uwaga na niskiego faceta moczącego nogi w misce ustawionej pod stołem na którym stoją sobie kufelki ). Z panem Pivodą można pogadać o łowieniu rybek , no i zawsze wie wcześniej od metereologów o mających nadejść powodziach. Wiedzą dzieli się chętnie, postawisz człowieku browarka a stan obecny i przyszły wód dorzecza Łaby nie będzie dla Ciebie żadną tajemnicą. W Pradze jest dwóch wodników, którzy nie żyją w nurtach rzeki tylko mają swoje zawilgocone mieszkanka na stałym lądzie. Jednego z nich można czasem spotkać w okolicach zamku Praskiego. Nazywa się Paktl, rozpoznać go łatwo bo taki bardziej karłowaty ( około 60 cm wzrostu sobie liczy, jak dla wodnika to wzrost średni ) i jakby przygłuchy, bo nie odpowiada na radosne zaczepki turystów.
Raz do roku, jesienną porą na Dětský ostrov ( dawniej Židovský ) czyli wyspę Dzieci ( jeden wielki plac zabaw ) przybywają specjalni goście i odbywa się przedziwne misterium. Parostatek przybrany w czerń przypływa do brzegów wyspy a członkowie założonego w 1870 roku towarzystwa Vltavan ( tak, tak, są pewne podejrzenia ) schodzą na ląd i składają kwiaty pod pomnikiem mającym upamiętnić wszystkie ofiary wody. W czasie tej żałobnej uroczystości nie wymienia się nazwisk ofiar, aby nikogo nie pominąć ( wszak woda nie zawsze oddaje ciała a w ogóle to nieładnie pomijać Nieznanego Topielca ). Członkowie towarzystwa występują rzecz jasna w mundurach organizacji. Tak, takie rzeczy to tylko na Wełatwie.
Praska Wełtawa to taka typowa uregulowana rzeka, nie ma nic z dzikiej urody "miastowej" Wisły. Kamienna rynna, z ulubionymi przez Mamelona nadrzecznymi bulwarami. Wygląda cywilizowanie ale w razie tzw. wielkiej wody grozi katastrofalnymi powodziami. Pamiętam jak w latach mojej bujnej młodości wylał "puszczony w rynnę" Men ( z bliska to widziałam, szczerze pisząc to nawet to wylanie poczułam ). To była powódź błyskawiczna, Blitzhochwasser, he, he. W sumie to prawdziwa massive Überflutung się z tego zrobiła, bo woda w kamienie nie wsiąka. Prażanie ostatnio takie przejścia mieli w 2002 roku, podczas powodzi Wełtawa rozlała się na tyle szeroko że miasto solidnie oberwało, między innymi strasznie ucierpiał Josefov z jego żydowskimi zabytkami, Klementinum które straciło sporo starodruków ( część udało się uratować zamrażając, a następnie susząc i konserwując ), nadmienię tylko o smutnych stratach jakie poniosło praskie ZOO. Oczywiście jak zawsze w takich sytuacjach zapewniano "Všechno pod kontrolou", ale jak się okazało podniesienie na początku XX wieku obu wełtawskich brzegów czy wymurowanie potężnych bulwarów nijak się ma do wpływu na stan wód rzeki i kontrolowania jej przepływu przez miasto. Znacznie mniejsze szkody wyrządziła wysoka woda w 2013 roku, zalało bulwary, metro nie chodziło, na zamkniętym Moście Karola strażacy oczyszczali przęsła, na których zatrzymywały się konary drzew, bibliotekarze z Klementinum przenosili zbiory z magazynów na wyższe piętra. Ewakuowano nawet część mieszkańców piątej dzielnicy ale jakoś się miastu upiekło. Powódź z 2002 roku da się porównać do naszej "powodzi tysiąclecia" z 1997 roku, to była prawdziwa klęska. Niektórzy dopatrują się w niej działania czynników nadprzyrodzonych, ale o tym poniżej.
Życie przy wielkich rzekach zawsze stwarza pewne niebezpieczeństwo, jednak gdyby nie ta bliskość płynącej wody wielu miast na świecie po prostu by nie było. Coś za coś. Praga właściwie powstała "z rzeki". Jej nazwa wywodzi się od słowa práh, oznaczającego próg rzeczny. Miasto zaczęło swoje istnienie od historycznej przeprawy rzecznej, brodu który istniał gdzieś w okolicy Mostu Karola. Oczywiście jest też legenda Libuszy, która nieco inaczej tłumaczy powstanie miasta. Ponoć wieszczka i władczyni w jednym, córka Kroka ( tak jakoś znajomo to imię brzmi ), wielce mądra Libusza kazała odnaleźć człowieka ciosającego próg domu nad rzeką Wełatwą i w tym miejscu wybudować gród nazwany od progu Pragą. Jest wersja z wieszczeniem, taka poetycka wizja wizjonerskiej Libuszy:
"Miasto widzę ogromne, a sława jego gwiazd dosięże.
Jest w borze miejsce, o trzydzieści stajen
odległe, wodami Wełtawy oblane.
Od północy zamyka je głęboki parów
i potok Prusnica,
od południa zasię - skalista góra
i bór strachovski.
Tam przyszedłszy znajdziecie człowieka
ciosającego próg domu.
I nazwiecie gród, który w tym miejscu
wzniesie, Pragą.
A jak książęta i wojewodowie przed
progiem głowę skłaniają,
tak pochylać się będą i przed miastem
moim.
Cześć mu i chwała, albowiem zasłynie
w świecie całym."
Hym....., poemat taki bardziej "gromkopierdny", w sam raz do recytowania na spotkaniach organizacji 'Sokół'. Jakoś słabo ta libuszowa wersja wypada, koturnowo- legendarnie i proroczo do zarzygania, w stylu Wandy co nie chciała Niemca. Wolę tę wersję z jazem, brodem i miastem, a z legendarnych historii ( tajemnicze nadprzyrodzenie, ale głupio to brzmi ) to bardziej do mnie przemawiają opowieści zwodnicze o wełtawskich wodnikach. Z wodnikami z Czech poznałam się jako bardzo małoletnia, poprzez "kontakt telewizyjny". "Pohádky z mechu a kapradí" czyli "Bajki z mchu i paproci" miały dyżurnego wodnika, a jako dziecię starsze obejrzałam "Jak utopit dr. Mráčka aneb Konec vodníků v Čechách", które to dzieło wywarło na mnie wielkie wrażenie. Kim są wodnicy? - najlepiej tłumaczy to cytat z owego filmu o podtapianym dr. Mráčku - "Czego sam nie utopisz, tego nie masz". Bliżej wodnikom w zasadzie do straszliwych utopców niż do łagodnych stworków z błoną pławną między palcami stóp, hydro opiekunów w stylu Szuwarka. Raczej czysta prasłowiańska groza niż słodka bajeczka ale Czesi pomalutku udomowili wodnikowe plemię. Czeski wodnik jest nieco po czesku odjechany, kudy mu tam do straszliwego, w gruncie rzeczy, demona. Oczywiście w Wełtawie znalazło się miejsce dla niejednego wodnika, w samej praskiej jej części żyje kilku z nich - niektórzy podejrzewani są o sprzyjanie powodziom ( jest też niejasna sprawa zatrucia wody, wielka epidemia z roku 1713, która pochłonęła 13 000 ofiar była wywołana zakażoną wodą - nie słyszano by któryś z wodników padł w wyniku zarazy, hym....zdziwne ) .
Wełtawa w Pradze to mosty, jazy, urocze małe "kanały" czyli odnogi rzeczne ( mnóstwo miejsca dla wodników ), wyspy i wilgotny "oddech rzeki". Mnie i Mamelonowi podobały się te "mniejsze Wełtawy", taki Czarci Potok czyli Čertovka , po lewobrzeżnej stronie na przykład, miejsce pierwszego kontaktu z niejakim Kabourkiem. Wody "potoku" napędzały niegdyś młyńskie koła, których pozostałości można oglądać z mostków, łączących wysepkę zwaną Kampa ( albo półwysep - zdania na temat czym jest właściwie Kampa są podzielone ) z resztą Pragi. Jeden z nich niestety został ulubionym mostkiem zakochanych, którzy go wręcz zakłódkowali z powodu płomiennych uczuć . Jakoś tak u mnie kiepsko z romantyzmem, pogoniłabym kłódkujących ( za tzw. wandalizm romantyczny vel głupotę tour - masy ). Urody to okłódeczkowanie mosteczkowi nie przydaje, nie wspominając o tym że focenie paskudnawego wodnika pilnującego młyna Wielkiego Przeora ( Velkopřevorský mlýn, którego mury pochodzą z końca XVI wieku, wyposażenie młyna niestety spłonęło w 1938 roku ) napotyka na trudności ( kłódka w obiektywie, marzenie każdego focącego, he, he ). Wodnik Kabourek jest dziełem Josefa Nalepy, przy młynie siedzi od roku 2010. Ponoć ma pilnować tych co kłódkują uczuciowo a potem wrzucają, chlup, kluczyk do Czarciego Potoku. Jak kluczyk chlupnie raz to OK, ale jak się słyszy drugi plusk to znaczy że Kabourek właśnie skoczył po kluczyk, bo mu gorące uczucie przeszkadzało albo cóś i funduje rozstanie z tzw. gorzkimi żalami tym pluskającym kluczem świeżo zakłódkowanym. Pewnie sprawa oszpecających kłódeczek rozwiąże się sama, podobnie jak miało to miejsce w wypadku rzymskiego Ponte Milvio. Rzymski most się omal od tych "zakochanych" kłódek nie zawalił i władze miasta czym prędzej go odkłódkowały ( zapewne przyczyniając się do zakończenia niejednego "pożycia", he, he ). Kabourek jest chyba, sądząc po netowych info, najbardziej znanym wodnikiem Pragi, historie o nim i o mostku zakochanych to takie turystyczne pitu- pitu.
Jazy na Wełtawie budowano już w średniowieczu, do dziś zachowało się ich pięć. Najstarszy z nich, drewniany Staroměstský jez "leží mezi Kampou a Novotného lávkou" czyli znajduje się pomiędzy wyspą Kampa a kladką Novotnego. Jest jedynym jazem który zachował swój pierwotny kształt i konstrukcję ( tzn. spoko materiał wymieniano ale tzw. myśl techniczna pochodzi z XIII wieku ). Służył głównie do spiętrzania wody w Czarcim Potoku i zapewnieniu odpowiedniej ilości wody dla młynów. Inne jazy to znacznie nowsze konstrukcje, które zastępowały te starsze ( np. Helmovský jez - zbudowany na początku XX wieku zastąpił dawniejszy jaz z 1398 roku ). Jazy zostały ale flisacy którzy spływali Wełtawą wymarli - gondolierzy znad Wełtawy ostatni raz spłynęli nią w odmęty historii w 1947 roku ( znacznie wcześniej niż wodnicy, którzy usiłowali topić dr. Mráčka w 1974 roku, he, he ). Podzielili tym samym los Gondola Jerzego znad Wisły ( przebój lat siedemdziesiątych "Gondolierzy znad Wisły" był w pewnych kręgach odbierany jako utwór o Jerzym Gondolu ) , współczesne "umiastowione" rzeki zostały odflisaczone. Zawód wyginął, dziś po Wełtawie pływają głównie "jednostki wycieczkowe" przewożące tych, którzy postanowili zobaczyć miasto z rzeki.
Podziwiać mogą mijane mosty że słynnym Karlův most na czele ( praskie mosty zasługują jednak na osobny wpis ), wieże ciśnień zaczynając od budowli zwanej Novomlýnská vodárenská věž, którą wcale nie jest łatwo dziś z Wełtawy wypatrzeć ( rzeka zmieniła swoje koryto i dzisiejsze otoczenie wieży nie sugeruje w żaden sposób że była to budowla związana z wodą, bo znajduje się obecnie dość daleko od rzeki ). Wieża jak większość historycznych wież ciśnień Pragi pochodzi z XV wieku, jednak jej obecna forma powstała w wieku XVII. Za najpiękniejszą "prawdziwie starą" ( znaczy nie XIX wieczną ) wieżę ciśnień Pragi uchodzi ta znana jako Staroměstská vodárenská věž ( fotka nr 14 - po zegarze ją poznacie ). Znajduje się podobnie jak Novomlýnská vodárenská věž po prawej stronie Wełtawy. Kamienna wersja ( bo przedtem była rzecz jasna wersja drewniana ) pochodzi z roku 1577, ale możemy tu mówić jedynie o rdzeniu budowli. Wieża ta była wielokrotnie niszczona i odbudowywana, z wersji XVI wiecznej niewiele zostało. Moim zdaniem swoją pozycję "najpiękniejszej" zawdzięcza temu że neogotycki styl w jakim przyszło jej przetrwać pasuje do otoczenia, że posiada zegar i mieści się w niej muzeum Bedřicha Smetany. Jak dla mnie to taka "udawana dama". Płynąc w górę rzeki turysta z "jednostki wycieczkowej" zahaczy wzrokiem o kolejną wieżę posadowioną na najmniejszej z praskich wysp Wełtawy, zwanej Petržilkovský ostrov, położonej po lewej stronie rzeki. Malostranská vodárenská věž zwana inaczej Petržilkovská věž ( fotka nr 15 ) stoi na miejscu dawnego młyna należącego do Jan Petržilka ( stąd nazwa wyspy i wieży ). Pobudowano ją w XVI wieku, oczywiście pierwotnie była budowlą drewnianą, dopiero w połowie XVII wieku stała się budowlą murowaną. Po drugiej stronie rzeki, niemal vis a vis, na brzegu Slovanského ostrova stoi Šítkovská vodárenská věž ( fotka nr 16 ) znana też pod nazwą Hořejší novoměstská. I ta wieża też stała przy młynie i , tralala, była drewniana. Dopiero po wielkim pożarze w roku 1588 ta budowla o stuletniej już wtedy historii, została ponownie wzniesiona z kamienia. Prace budowlane ukończono w 1591 roku, w roku 1651 wieża ucierpiała na skutek wrażych działań "zwiedzających " Europę Środkową Szwedów i podczas prac naprawczych otrzymała barokowe zwieńczenie , które pod koniec XVIII wieku pokryto miedzianą płytą. To moja ulubiona historyczna wieża ciśnień znad Wełtawy Dlaczego tak się rozpisuję o tych hydro budowlach? - ano dlatego że mostom praskim poświęcono w sieci sporo uwagi, wieże ciśnień traktowane są po macoszemu. A mnie żal tych sierotek! Tylko zdaje się wodnicy doceniają urok wież ciśnień.
No właśnie, w ciemnych wodach nocnej Wełtawy ( czasem mam wrażenie że o tej porze dla wielu turystów to jest już Bełtawa ) czają się wodnicy. Ten który pod most Karola przeniósł się z własnego zanieczyszczonego stawu i ten, który zamiast pilnie napełniać porcelanowe kubeczki duszami topielców szukał w falach Wełtawy wyrzuconych przez ludzi książek. Pan Josef spod mostu Karola złagodniał z wiekiem i zbiera już tylko dusze samobójców i przypadkowych topielców, osobiście ponoć już nie topi ( a miał swego czasu spore osiągnięcia w dziedzinie "topielnictwa" - cała kolekcja szwedzkich dusz z XVII wieku zamknięta w porcelanie ). Pan Jindřich, ten od książek, to w ogóle skończył z osobistym kotaktem z topielcem. Obecnie mieszka na Františku, gdzie trzyma swoją kolekcję porcelanowych dzbanuszków z duszami literatów. Podobno innych duszyczek nie zbiera, tak mu się przez te książki zrobiło. Jest też cała grupka wodnicza z dawnej podpraskiej wsi leżącej na prawym brzegu Wełtawy - Podskalí, która już dziś nie istnieje - zamieniła się w zabudowaną Pragę. Wodnicy z Podskalí to były osobniki z problemami rodzinnymi, które żyły w nie najlepszych stosunkach z ludźmi. Właściwie eksmisja takiego sąsiedztwa do rzeki pod mosty wydaje się jak najbardziej uzasadniona. No i w głównym nurcie rzeki odgłosy "piwnego szczęścia" nikomu nie przeszkadzają. A wodnicy takiego szczęścia lubią dość często zażywać, wieść gminna niesie że czescy wodnicy są podobnie jak reszta Czechów wytrawnymi piwoszami, z tym że czasem mają problem z ocenieniem własnej tolerancji na ten płyn ( zdziwne to trochę, wodników o problemy z płynami raczej bym nie podejrzewała ). Pod Skałą Wyszechradzką mieszka w toni pan Pivoda. Jest bardzo lubiany i często zapraszany do okolicznych pubów ( uwaga na niskiego faceta moczącego nogi w misce ustawionej pod stołem na którym stoją sobie kufelki ). Z panem Pivodą można pogadać o łowieniu rybek , no i zawsze wie wcześniej od metereologów o mających nadejść powodziach. Wiedzą dzieli się chętnie, postawisz człowieku browarka a stan obecny i przyszły wód dorzecza Łaby nie będzie dla Ciebie żadną tajemnicą. W Pradze jest dwóch wodników, którzy nie żyją w nurtach rzeki tylko mają swoje zawilgocone mieszkanka na stałym lądzie. Jednego z nich można czasem spotkać w okolicach zamku Praskiego. Nazywa się Paktl, rozpoznać go łatwo bo taki bardziej karłowaty ( około 60 cm wzrostu sobie liczy, jak dla wodnika to wzrost średni ) i jakby przygłuchy, bo nie odpowiada na radosne zaczepki turystów.
Raz do roku, jesienną porą na Dětský ostrov ( dawniej Židovský ) czyli wyspę Dzieci ( jeden wielki plac zabaw ) przybywają specjalni goście i odbywa się przedziwne misterium. Parostatek przybrany w czerń przypływa do brzegów wyspy a członkowie założonego w 1870 roku towarzystwa Vltavan ( tak, tak, są pewne podejrzenia ) schodzą na ląd i składają kwiaty pod pomnikiem mającym upamiętnić wszystkie ofiary wody. W czasie tej żałobnej uroczystości nie wymienia się nazwisk ofiar, aby nikogo nie pominąć ( wszak woda nie zawsze oddaje ciała a w ogóle to nieładnie pomijać Nieznanego Topielca ). Członkowie towarzystwa występują rzecz jasna w mundurach organizacji. Tak, takie rzeczy to tylko na Wełatwie.
↧
↧
Kłopoty wychowawcze ze Szpagetką
↧
Szaleństwa kulinarne Dżizaasa - perskie słodycze - degustacja!
↧
Polowanie na cebule czas rozpocząć! - pierwszy łup narcyze
Tych cebul musi być najwięcej, wiosenna pachnąca biel zdobiąca uporządkowane rabaty, mało ciekawe miejsca, czy tam całkiem zapuszczone okolice. Wszystko ku chwale Alcatrazu! Szczęśliwie zlokalizowałam w miarę "przystępno - cenną" ofertę cebulek odmiany 'Thalia'w markecie budowlanym, odległym ze dwa przystanki ode mnie. No proszę, nawet na bilet nie wydam ( dwa bilety to akurat cena jednego opakowania cebul ). czasem życie w mieście ma swoje plusy.
↧
Alcatraz - stan na ostatni weekend sierpnia
roślinom zdarza się wariować od zbyt dużej ilości słońca i zbyt małej ilości wody ). Słońce którego ostrego światełka i ciepełka dla innych bylin w tym roku było w nadmiarze, rozchodnikom nie zaszkodziło. Świetnie wybarwione, o byczych rozmiarach naprawdę nieźle wyglądają na rabatach. Nie wszystkie rośliny, które podejrzewałam o odporność na suszę takimi się okazały. Akaena wygląda bardzo źle, wyłysiały stanowiska niektórych odmian macierzanek, nie wszystkie mikołajki dobrze kwitły. Całkiem dobrze za to radziły sobie kotule, czyśćce bizantyńskie czy szanta. Niby generalnie wszystko to rośliny sucholubne ale jak widać próg wytrzymałości na brak wody czy wysokie temperatury jest u nich zróżnicowany. Po cienistej stronie Alcatrazu dokwitają w tej chwili rutewki "delavayki". Nawet nieźle wyglądają z kłoszącym się w tej chwili "afrykańskim" miskantem ( znów zapomniałam jak się nazywa ta świetna odmiana - nie 'Africa' tylko chyba nazwa jakiegoś afrykańskiego państwa, tak mi się przynajmniej zdaje ). Raczej niespodziewane połączenie bo rutewki zazwyczaj kwitną w moim ogrodzie znacznie wcześniej a ów "afrykański" miskant znacznie później. Do kwitnienia przygotowują się w tej chwili ciemnolistne świecznice, jak na nie też jeszcze troszkę wcześnie, na ogół zaszczycały Alcatraz kwiatami gdzieś w drugiej dekadzie września.
↧
↧
Magnolia grandiflora 'Edith Bogue'
Tadam, tadam - jest, przybyła! W piątek Mamelon ze Sławkiem przywieźli moją gwiazdę! Sami też się zaopatrzyli. Magnolka rozmiarów słusznych, tak na oko pędy mają osiemdziesiąt centymetrów, pięknie rozkrzewiona. Teraz szykuję się do przygotowania pod nią gleby, stanowisko już znalezione. Jesień ponoć zapowiada nam się upalna i sucha ( taaa, Magda wybrzeżowo wyalienowana z rzeczywistości w jakiej przyszło uprawiać w tym roku ogrody większości mieszkańców Wisłolandu, znów będzie narzekała że w blogu za mało o roślinkach - sister roślinki to schną na potęgę, odfruwają z królikami, człowiek jest szczęśliwy jak uda mu się je utrzymać, a z czego się będzie sam utrzymywał po zapłaceniu faktury za wodę jest zagadką ). W związku z takimi prognozami jestem spokojna o zaaklimatyzowanie się nowo przybyłej. No, trzeba będzie tylko ostro podlewać - nie ma zmiłuj! Odmiana 'Edith Bogue' jest jedną z najbardziej odpornych na zimowe ekscesy atmosferyczne magnolii wielkokwiatowych. Znosi spadki temperatury do - 31 stopni Celsjusza. Nie znaczy to oczywiście że długotrwała tak niska temperatura nie wyrządzi jej szkód, tak dobrze to nie ma! Długotrwałe syberyjskie mrozy mogą tę magnolkę ubić, krótkotrwałe dadzą jej popalić. Jednak przeżyje i całkiem nieźle da sobie radę z odbudową pędów. Najważniejszą rzeczą jest zabezpieczenie bryły korzeniowej. Pierwszy sezon w ogrodzie "Edytka" spędzi obsypana wiadrami kory i z pędami obłożonymi gałązkami drzew iglastych - strzeżonego Wielki Ogrodowy strzeże! Teraz tak trochę metryczkowo. Magnolia grandiflora pochodzi z Ameryki Północnej, konkretnie to z wilgotnych obszarów leśnych w południowo-wschodniej części Stanów Zjednoczonych, występuje od Karoliny Północnej, poprzez Florydę, Luizjanę i Teksas. Liście skórzaste zimozielone, jajowate do eliptycznych są niezwykle urodne. Ich wierzchnia strona jest błyszcząca i ciemnozielona, strona spodnia znacznie jaśniejsza, za to pokryta kutnerem, którego wybarwienie zależy od odmiany ( gatunek ma delikatny kutner w odcieniu jasnego brązu ). Kwiaty biało - kremowe mają sześć tepali u "czystego" gatunku, z odmianami różnie bywa, są i takie o zwiększonej liczbie tepali. Jak sama nazwa gatunkowa wskazuje kwiaty są naprawdę bardzo duże. Kwiaty odmian uprawianych w Polsce zakwitają na przełomie czerwca i lipca, wtedy można nacieszyć nimi oczy i nos ( tak, tak- pachną! ). Owoce magnolii wielkokwiatowej są stożkowo kuliste, jasnozielone, zawierają czerwono - różowe nasiona. Dojrzewają pod koniec lata. 'Edith Bogue' została uzyskana z sadzonek ze szkółki z Florydy przysłanych pani Edith Bogue w 1920 roku ( są źródełka, które podają rok 1917 ). Szczęśliwie odmiana różni się od gatunku zarówno wielkością ( Magnolia grandiflora to duże drzewsko ) jak i mrozoodpornością. W Stanach w chłodniejszych strefach klimatycznych "Edytka" dorasta do 9 metrów wysokości i 3 metrów szerokości, sądzę że u nas będzie nieco niższa.
![]()
Oby kwitła tak spektakularnie jak te widziane przez Mamelona i bloggującą podczas albiońskiej wyprawy.
![]()
Oby kwitła tak spektakularnie jak te widziane przez Mamelona i bloggującą podczas albiońskiej wyprawy.
↧
Cebulowe łowy - hiacynty
↧
Sedumki czyli dyskretny urok rozchodników
↧